Zakwaszenie organizmu – objawy i leczenie

Na czym polega zakwaszenie organizmu i jakie daje objawy? Czy aby skutecznie odkwasić organizm trzeba przejść na restrykcyjną dietę? Z jakimi kontrowersjami wiąże się temat zakwaszenia organizmu? Na te i inne pytania odpowiedzi znajdziesz poniżej. Zapraszamy do lektury!

Zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej, czyli kiedy można mówić o zakwaszeniu organizmu

Termin „zakwaszenie organizmu” używany jest w sytuacji, gdy w organizmie człowieka dochodzi do zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej.

Równowaga kwasowo-zasadowa to jeden z ważniejszych mechanizmów regulacyjnych, który odpowiada za utrzymanie prawidłowego pH w organizmie. Stan równowagi kwasowo-zasadowej oznacza, że w płynach ustrojowych zachowany jest właściwy stosunek kationów i anionów.

Uproszczona skala pH wygląda następująco:

• odczyn kwasowy – poniżej pH 7,
• odczyn obojętny – 7 (takie pH ma czysta woda),
• odczyn zasadowy – powyżej pH 7.

Różne płyny w organizmie mają inne pH, a dzięki mechanizmom regulującym możliwe jest utrzymanie pH na odpowiednim poziomie. Przykładowo: prawidłowe pH krwi człowieka mieści się w przedziale od 7,35 do 7,45 (odczyn lekko zasadowy), pH moczu w przedziale od 4,5 do 8,00, a pH soku żołądkowego wynosi 2,00 (odczyn kwaśny).

Jak te informacje mają się do zakwaszenia organizmu?

O zakwaszeniu organizmu mówimy, gdy organizm zmuszony jest trawić i wydalać więcej związków o odczynie kwasowym. Pojawia się problem nadpodaży kwasów, które są skutkiem ubocznym przemiany materii.

Nadmiernie występująca ilość kwaśnych produktów metabolicznych, powstająca na przykład w wyniku stosowania diety wysokobiałkowej, może zaburzać pracę narządów (w szczególności nerek i wątroby), które biorą udział w metabolizmie tych związków. Codzienna dieta nie będzie miała wpływu na zmiany w pH krwi i równowagi kwasowo-zasadowej, ale może być przyczyną pogorszenia się funkcjonowania pracy nerek lub wątroby.

Wiemy już, że dietą nie jesteśmy w stanie zmienić pH krwi, ale za to możemy wpłynąć na zmiany pH w naszym moczu. Produkty, które spożywamy każdego dnia, faktycznie mogą wpływać na jego odczyn. Oprócz pożywienia na odczyn pH mogą wpływać również infekcje i choroby układu moczowego.

Ważne! Zakwaszenie organizmu jest terminem potocznym często mylonym z kwasicą. W kwasicy dochodzi do obniżenia pH krwi poniżej 7,35. Kwasica metaboliczna (kwasica nieoddechowa) to poważne schorzenie, wynikające z silnych zaburzeń cukrzycowych, niewydolności nerek i zatruć.

Z kolei kwasica oddechowa wynika z nadmiernego gromadzenia się dwutlenku węgla w organizmie z powodu upośledzenia wentylacji płuc. Nieleczone kwasice zagrażają zdrowiu, a nawet życiu.

Przyczyny zakwaszenia organizmu

Do najczęstszych przyczyn, które mogą powodować zakwaszenie organizmu, należą:

• źle zbilansowana dieta odchudzająca – stosowanie długotrwałych głodówek i niskokalorycznych monodiet,
• brak aktywności fizycznej,
• przewlekły stres, szybkie tempo życia,
• stosowanie używek (alkohol, nikotyna),
• brak odpowiedniej ilości snu,
• przyjmowanie niektórych leków.

Objawy zakwaszenia organizmu

Z zakwaszeniem organizmu mogą wiązać się następujące objawy:

• ciągłe uczucie zmęczenia (przewlekłe zmęczenie), brak energii,
• nerwowość, problemy z koncentracją, słabe samopoczucie,
• bóle głowy, zawroty głowy,
• bóle mięśni,
• skurcze łydek,
• zajady w kącikach ust,
• problemy skórne, suchość skóry,
• cienkie, łamliwe paznokcie,
• osłabienie włosów, wypadające włosy,
• problemy trawienne – bóle brzucha, biegunki, zgaga, wzdęcia,
• podwyższony poziom cholesterolu, skutkujący większym ryzykiem zachorowalności na choroby układu krążenia,
• ciągły katar,
• zapalenie dziąseł,
• dokuczliwe objawy alergiczne,
• zwiększona podatność na różne infekcje.

Sposoby radzenia sobie z zakwaszeniem organizmu

Po pierwsze: jeśli obserwujesz u siebie powyższe objawy zakwaszenia organizmu, należy niezwłocznie udać się do lekarza. Objawów zakwaszenia organizmu nie wolno ignorować. Powyższy zestaw dolegliwości może świadczyć o innych, poważnych zaburzeniach (powodujących takie choroby jak dna moczanowa, niewydolność nerek czy kamica nerkowa).

Pytanie „jak odkwasić organizm?” warto zadać też dietetykowi. Najprostszymi sposobami na odkwaszenie organizmu, czyli zadbanie o właściwą podaż związków kwasowo i zasadotwórczych w organizmie, są: zdrowa dieta, umiarkowana aktywność fizyczna i redukcja stresu.

#1 Dieta alkaliczna na zakwaszony organizm

Stosowanie odpowiednio zbilansowanej diety to jeden z podstawowych warunków utrzymania dobrego zdrowia i samopoczucia. Osobom, u których obserwuje się objawy zakwaszenia organizmu, poleca się dietę opartą na produktach o odczynie zasadowym (alkaliczną). Oczywiście taka dieta powinna być właściwie ułożona i odpowiednio zbilansowana.

Jakie są podstawowe założenia diety alkalicznej?

• Dieta alkaliczna (inne nazwy to dieta zasadowa i dieta odkwaszająca) ma jeden główny cel: przywrócić w organizmie równowagę kwasowo-zasadową. Według twórców i zwolenników tego sposobu odżywiania wpływ diety na zmiany pH jest znaczący. Poprawa stanu zdrowia ma nastąpić dzięki zwiększeniu w jadłospisie produktów o charakterze zasadowym.
• W diecie alkalicznej kluczową rolę odgrywają produkty o odczynie zasadowym, czyli te, które zawierają pierwiastki zasadotwórcze (sód, magnez, potas i wapń).
• Komponując codzienną dietę, należy mocno ograniczyć (lub całkowicie wykluczyć) produkty kwasotwórcze, czyli te, które mogą prowadzić do zakwaszenia organizmu.
• Do rozróżniania produktów spożywczych o odczynie zasadowym i kwasowym używa się współczynnika PRAL (z angielskiego Potential Renal Acid Load). Wskaźnik PRAL mówi o tym, w jakim stopniu dany produkt obciąża nerki kwasami. PRAL podaje się w przeliczeniu na 100 g produktu. Wartości ujemne PRAL wskazują na charakter zasadowy produktu, a dodatnie – kwasowy.
• Jadłospis diety zasadowej obejmuje głównie produkty pochodzenia roślinnego. Jego ważną część stanowią świeże owoce i warzywa, które można spożywać w formie samodzielnych przekąsek, surówek, sałatek, a także soków owocowo-warzywnych.
• Należy pamiętać o regularnym nawadnianiu organizmu. Dozwolone jest picie wody (najlepiej zmineralizowanej) i naparów ziołowych.

Zakwaszenie organizmu – co można jeść, stosując dietę zasadową?

• warzywa, przede wszystkim: dynia, czosnek, cebula, seler, szparagi, szpinak, kalafior, kapusta, brokuł, burak, rzodkiewka, bataty i ziemniaki;
• owoce, głównie: jabłka, brzoskwinie, kiwi, gruszki, mango, ananas, agrest, cytrusy;
• produkty zbożowe z pełnego ziarna, takie jak kasza jaglana;
• rośliny strączkowe;
• chude mleko i produkty mleczne;
• zdrowe tłuszcze, czyli wysokiej jakości oleje roślinne (olej lniany, oliwa z oliwek);
• zdrowe przekąski, takie jak: pestki dyni, orzechy laskowe, nasiona słonecznika;
• świeże soki z warzyw i owoców;
• herbaty ziołowe;
• woda mineralna.

Zakwaszenie organizmu – czego unikać na diecie zasadowej?

• żywność wysoko przetworzona;
• dania gotowe;
• fast foody;
• tłuste mięso, wędliny, konserwy;
• ryby i owoce morza w dużych ilościach;
• białe pieczywo;
• pełnotłuste przetwory mleczne;
• serki topione, serki homogenizowane;
• margaryny z tłuszczem utwardzonym;
• rafinowane oleje roślinne;
• kostki rosołowe, mieszanki przypraw;
• słodkie i słone przekąski;
• słodycze, wyroby cukiernicze;
• słodzone napoje gazowane;
• napoje energetyczne.

#2 Redukcja stresu

Przewlekły stres negatywnie wpływa na cały organizm, w tym równowagę kwasowo-zasadową. W sytuacjach stresowych organizm wytwarza kortyzol – hormon stresu, który przygotowuje nas do walki lub ucieczki. Gdy nasze ciało zajęte jest przetwarzaniem sytuacji stresowej, zaniedbuje inne ważne układy i narządy. To dlatego przewlekły stres może powodować zakwaszenie organizmu.

Jak radzić sobie ze stresem? W codziennym życiu nie da się całkowicie wyeliminować sytuacji stresowych. Można jednak nauczyć się z nimi radzić. Warto poznać swój organizm i przyjrzeć się dokładnie temu, jak reaguje na stres. W sytuacjach stresowych jednym dokuczają bóle głowy, innym problemy żołądkowe. Rozwiązaniem mogą być ćwiczenia oddechowe, częstsze przerwy w pracy, słuchanie muzyki lub medytacja. Na co dzień warto pamiętać również o higienie snu.

#3 Umiarkowana aktywność

Ruch to zdrowie! Jeśli dokucza Ci zakwaszenie organizmu, najlepiej postawić na umiarkowaną aktywność fizyczną. Intensywna aktywność fizyczna może przynieść odwrotny skutek i zakwaszać organizm.

Nawet pół godziny ruchu dziennie sprawi, że będziesz czuć się lepiej. Poprawi się Twoja przemiana materii i kondycja. Rolki, taniec, spacery, rower, pływanie – wybierz ulubioną aktywność i staraj się na stałe wprowadzić ją do swojego planu dnia.

W cieplejsze dni jak najwięcej aktywności uprawiaj na świeżym powietrzu.

Pamiętaj…

• Większość założeń diety zasadowej pokrywa się z zasadami zdrowego, racjonalnego żywienia. Niewątpliwą zaletą tego sposobu odżywiania jest wysoka podaż świeżych warzyw i owoców w jadłospisie oraz znaczne ograniczenie produktów wysoko przetworzonych.
• Konsultacja merytoryczna z dietetykiem pozwoli dopasować jadłospis diety alkalicznej do indywidualnego zapotrzebowania na poszczególne składniki odżywcze.
• Stosowanie suplementów diety również warto skonsultować z dietetykiem i/lub lekarzem. Przed zakupem preparatu trzeba uważnie przeczytać jego skład.

Należy również pamiętać, że organizm wykształcił własne mechanizmy do oczyszczania z toksyn i innych zbędnych związków (w tym produktów ubocznych przemiany materii).

Nie zaszkodzi jednak wspomóc go zdrową dietą, dbaniem o relaks i higienę snu oraz regularną, umiarkowaną aktywnością fizyczną.

Małgorzata Brzezińska

Absolwentka dietetyki na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym. Doświadczenie zdobywała w warszawskich żłobkach, przedszkolach i szkołach, a także prowadząc warsztaty edukacyjne dla dzieci, młodzieży i dorosłych. W Maczfit odpowiada za prace działu Dietetyki i spójność wszystkich diet z oferty. Prywatnie miłośniczka śródziemnomorskich smaków.