Dieta przy SIBO – co jeść, a czego unikać?

SIBO, obok IBS, jest jedną z najczęściej występujących chorób układu pokarmowego. Kluczową rolę w leczeniu dolegliwości trawiennych, spowodowanych przez SIBO, odgrywa odpowiednio ułożona dieta. Co jeść, a czego unikać, jeśli w naszym organizmie występuje rozrost bakteryjny jelita cienkiego? Zapraszamy do lektury!

SIBO – rozrost bakteryjny jelita cienkiego

Nasze jelita zasiedlają różne bakterie, tworząc mikrobiotę (mikroflorę) jelitową organizmu. Bakterie te współpracują ze sobą w celu spełniania różnych funkcji, takich jak trawienie pokarmów, wchłanianie składników odżywczych i regulowanie procesów metabolicznych.

Zadaniem mikroflory jelitowej jest także rozkładanie niestrawionych resztek pokarmowych w procesie fermentacji.

W SIBO dochodzi do rozrostu bakterii produkujących gazy w jelicie cienkim.

SIBO to skrót od angielskiego Small Intestinal Bacterial Overgrowth, co równa się przerostowi bakterii w jelicie cienkim. W efekcie tego przerostu zmienia się skład ilościowy lub/i jakościowy flory bakteryjnej jelit.

W przypadku ilościowego rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego dochodzi do patologicznego zwiększenia ilości bakterii w mikrobiocie.

Z kolei w rozroście jakościowym mamy do czynienia z sytuacją, gdy w składzie flory bakteryjnej jelita cienkiego znajdują się bakterie nietypowe dla tego miejsca (np. drobnoustroje bytujące normalnie w jelicie grubym).

Objawy SIBO powodują zatem nie bakterie chorobotwórcze z zewnątrz, ale bakterie zasiedlające mikroflorę, które patologicznie zwiększyły swoją ilość lub znalazły się w nieodpowiednim miejscu.

Przyczyny nadmiaru bakterii w jelicie cienkim

• zaburzona naturalna aktywność motoryczna jelit w wyniku takich chorób jak: IBS (zespół jelita drażliwego), twardzina układowa, cukrzyca, choroba Parkinsona;
• nieprawidłowości anatomiczne w budowie jelita cienkiego, np. stany pooperacyjne, zrosty;
• zaburzenia wchłaniania związane z mukowiscydozą;
• przyjmowanie niektórych leków, między innymi preparatów zmniejszających wydzielanie kwasu solnego, żółci i enzymów trzustkowych.

Ponadto na występowanie SIBO bardziej narażone są osoby:

• chorujące na przewlekłą chorobę trzustki;
• chorujące na chorobę wątroby;
• osoby z obniżoną odpornością;
• osoby starsze;
• osoby niedożywione.

Objawy SIBO

Osoby chorujące na SIBO zmagają się z nieprzyjemnymi, nawracającymi dolegliwościami ze strony przewodu pokarmowego i nie tylko.

Wśród głównych objawów SIBO wymieniamy:

• bóle brzucha,
• wzdęcia i gazy,
• zgagę,
• przewlekłe biegunki,
• uczucie pełności,
• zaparcia,
• mdłości i bóle głowy,
• ciągłe zmęczenie,
• wahania nastroju,
• zaburzenia widzenia,
• trądzik,
• bóle stawów,
• spadek masy ciała,
• niedobór witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, K),
• niedobór witamin z grupy B.

Jak zdiagnozować SIBO?

Jeśli występują u Ciebie wyżej wymienione dolegliwości, należy jak najszybciej udać się do lekarza.

Jedną z metod diagnozowania SIBO są testy oddechowe, a konkretnie wodorowy test oddechowy.

Wodór powstaje w wyniku procesu fermentacji w jelitach. Stężenie pierwiastka w wydychanym powietrzu pozwala określić aktywność bakterii mikroflory jelitowej.

W przypadku SIBO najczęściej wykonuje się następujące testy diagnostyczne:

• wodorowy test oddechowy,
• badania krwi,
• badanie bakteriologiczne treści pobranej z jelita w wyniku endoskopii,
• RTG przewodu pokarmowego (wlew kontrastowy).

Leczenie SIBO

W leczeniu SIBO kluczowe role odgrywają dwa elementy: farmakologia i odpowiednia dieta.

Przerost bakteryjny leczy się antybiotykami zawierającymi związki aktywne wobec tlenowych i beztlenowych bakterii Gram-ujemnych obecnych w obrębie jelit.

Jednym z takich antybiotyków jest rifaksymina.

Każdą chorobę i poważniejszą infekcję żołądkowo-jelitową należy leczyć pod kontrolą lekarza (internisty lub gastrologa). Specjalista indywidualnie dobierze terapię farmakologiczną do potrzeb pacjenta – ustali jej czas i dawkowanie.

Leki ograniczają nieprzyjemne dolegliwości, oczyszczają jelita i zapobiegają przerostowi bakterii w jelicie.

Diety lecznicze stosowane przy SIBO

Ważnym elementem leczenia SIBO jest także dieta eliminacyjna. W zespole SIBO dieta może przyjmować różne formy.

Do najpopularniejszych sposobów żywienia, rekomendowanych przy rozroście bakteryjnym, należą:

• dieta SCD (Specific Carbohydrate Diet – dieta specyficznych węglowodanów);
• dieta GAPS (Gut And Psychology Syndrome – dieta zespołu psychologiczno-jelitowego);
• dieta LOW FODMAP (Fermentable Oligosaccharides, Disaccharides, Monosaccharides And Polyols – dieta ograniczająca łatwo fermentujące węglowodany).

Założenia diety SCD i GAPS są bardzo podobne i polegają głównie na wykluczeniu z jadłospisu wszystkich węglowodanów złożonych.

Z uwagi na zdrowe zbilansowane menu osobom chorującym na SIBO dietetycy polecają jadłospis zgodny z założeniami diety LOW FODMAP.

Jak leczyć SIBO? Dieta LOW FODMAP

Dieta low fodmap (inna nazwa: dieta fodmap) ogranicza produkty zawierające łatwo fermentujące węglowodany.

Nazwa diety pochodzi od pierwszych liter angielskich słów:

• F – fermentable – fermentacja,
• O – oligosaccharides – oligosacharydy, czyli wielocukry,
• D – disaccharides – disacharydy – dwucukry,
• M – monosaccharides – monosacharydy – cukry proste,
• A – and – i,
• P – polyols – poliole, czyli alkohole cukrowe.

Dieta w SIBO powinna ograniczać w jadłospisie duże ilości produktów zawierających:

• fruktozę – znajdującą się głównie w owocach,
• laktozę – składnik mleka krowiego i produktów mlecznych na jego bazie,
• fruktany – znajdujące się między innymi w czosnku i cebuli,
• galaktany – których źródłem są niektóre zboża, a także nasiona roślin strączkowych i produkty na ich bazie,
• poliole – które można znaleźć w popularnych substancjach słodzących, takich jak ksylitol.

Podstawowe założenia diety fodmap

• Dieta fodmap powinna być oparta na produktach spożywczych, w których występują niewielkie ilości łatwo fermentujących węglowodanów. Produkty średnio fermentujące można spożywać w niewielkich ilościach.
• Z jadłospisu należy wykluczyć (lub ograniczyć do minimum) produkty spożywcze o wysokiej zawartości fodmap, takie jak warzywa strączkowe i cebulowe, mleko krowie i nabiał, produkty pszenne, niektóre owoce i substancje słodzące.
• Optymalna dieta powinna być zbilansowana indywidualnie – zarówno pod względem kaloryczności, jak i niezbędnych składników odżywczych. Tolerancja pokarmów jest w SIBO bardzo indywidualna, należy obserwować reakcje swojego organizmu, a ewentualne wątpliwości konsultować z lekarzem i/lub dietetykiem.
• Należy czasowo ograniczyć przyjmowanie inuliny (błonnika). Błonnik powoduje wzmożoną aktywność jelit, co przy SIBO może nasilać dolegliwości.
• Przy diecie fodmap należy przestrzegać diety bez laktozy. Warto również wprowadzać produkty bezglutenowe po wcześniejszej weryfikacji ich składu.
• Większość spożywanych produktów powinna być poddana odpowiedniej obróbce termicznej. Należy unikać smażenia. Dopuszczalne są: gotowanie (w wodzie i na parze), duszenie i pieczenie (bez dodatku tłuszczu).
• Posiłki najlepiej jeść o regularnych porach.
• Należy pamiętać o wypijaniu odpowiedniej ilości wody (minimum 2 litry dziennie wody średniozmineralizowanej).

Dieta w SIBO – co można jeść i pić?

• niektóre warzywa: marchew, pomidor, ogórek, seler, bakłażan, sałata, dynia, kabaczek, słodkie ziemniaki, szczypior;
• niektóre owoce: kiwi, mandarynki, banany, winogrona, pomarańcze, grejpfruty, cytryny, ananasy, ograniczone ilości owoców jagodowych;
• mleko i produkty mleczne bez laktozy, takie jak: mleko migdałowe, mleko ryżowe, masło, masło orzechowe, margaryna, ser brie, ser camembert;
• mięso, ryby, drób, jajka, tofu;
• produkty zbożowe bezglutenowe: pieczywo bezglutenowe, chleb orkiszowy na zakwasie, płatki ryżowe, płatki owsiane, makaron bezglutenowy, ryż, proso, komosa ryżowa, kasza gryczana, płatki kukurydziane;
• orzechy i nasiona: orzechy włoskie, orzeszki ziemne, migdały, nasiona sezamu, pestki dyni, nasiona słonecznika;
• inne produkty spożywcze: syrop klonowy, cukier kryształ, stewia, ciemna czekolada, świeże mieszanki ziół (bez glutaminianu sodu);
• świeże soki owocowo-warzywne;
• woda średniozmineralizowana.

Dieta przy SIBO – produkty przeciwwskazane:

• warzywa skrobiowe, w tym: cebula, szparagi, brokuły, karczochy, pory, buraki ćwikłowe, grzyby, kapusta, koper włoski, czosnek;
• rośliny strączkowe i ich nasiona: ciecierzyca, soczewica, fasola, soja, a także produkty na ich bazie (mleko sojowe itp.);
• niektóre owoce: jabłko, mango, gruszka, brzoskwinie, morele, śliwki, owoce z puszki, owoce suszone, arbuz;
• słodycze, wyroby cukiernicze, słodzone przetwory owocowe;
• mleko i przetwory mleczne na bazie mleka krowiego: twaróg, delikatne sery, kwaśna śmietana, jogurty, maślanka, bita śmietana, lody;
• produkty zbożowe na bazie pszenicy, jęczmienia, żyta, w tym: płatki śniadaniowe pszenne, pieczywo pszenne, mąka pszenna;
• żywość wysoko przetworzona, fast-food,
• orzechy i nasiona, takie jak: orzechy nerkowca, pistacje;
• inne produkty spożywcze: słodziki (ksylitol, mannitol, maltitol), syrop glukozowo-fruktozowy, syrop z agawy, miód, gotowe mieszanki przypraw;
• słodzone napoje gazowane, mocna kawa i herbata.

Dieta low fodmap polecana jest również przy:

• zespole jelita drażliwego,
• chorobie Leśniowskiego-Crohna,
• wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego.

Odpowiednio zbilansowana dieta fodmap jest nie tylko zdrowa, ale również smaczna i pożywna. Jeśli nie wiesz, jak ułożyć jadłospis diety przy SIBO, skorzystaj z konsultacji dietetycznej.

Dietetyk pomoże również dobrać suplementację, która może być konieczna ze względu na ryzyko niedoborów witaminy B12 i witamin A, D, E i K.

Dieta fodmap w ofercie Maczfit

Dieta na zdrowe jelita dostępna jest również w ofercie Maczfit i to pod dwoma postaciami.

W naszej gotowej diecie wykluczyliśmy rośliny strączkowe, warzywa cebulowe, owoce suszone, ostre przyprawy, grzyby i produkty wędzone. Postawiliśmy na lekki jadłospis, który doskonale sprawdzi się u osób z problemami trawiennymi.

W nowej gotowej diecie FODMAP znacznie ograniczyliśmy produkty zawierające laktozę, fruktozę, sorbitol i inne alkohole cukrowe. Nasza propozycja oparta jest na zaleceniach australijskich naukowców z Uniwersytetu Monash dotyczących trzeciego, ostatniego etapu diety low fodmap. Catering dietetyczny FODMAP od Maczfit polecamy zarówno pacjentom chorującym na zespół jelita drażliwego IBS, jak i zespół rozrostu bakteryjnego SIBO. 

Ewelina Hepnar

Magistrantka dietetyki na USM w Warszawie, ukończyła dwa kierunki – Technologię Żywności i Żywienie Człowieka oraz Jakość i Bezpieczeństwo Żywności na UR w Krakowie. Z doświadczenia pracy w gabinecie dietetycznym wyniosła umiejętność komponowania atrakcyjnych jadłospisów, odpowiadających potrzebom klientów w różnych jednostkach chorobowych i nie tylko. Interesuje się psychologią odżywiania, chętnie porusza tematy związane z reedukacją żywieniową i propagowaniem prawidłowych nawyków żywieniowych oraz budowaniem zdrowych relacji z jedzeniem. Wyznaje zasadę, że dieta ma być przyjemnością i wpływać korzystnie na zdrowie zarówno fizyczne, jak i psychiczne. W Maczfit jest odpowiedzialna za diety: No Gluten & Lactose, FODMAP, Care.