Hashimoto – objawy, przyczyny, dieta

Hashimoto to przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy diagnozowane najczęściej u osób w wieku od 30 do 50. roku życia. Z tego artykułu dowiesz się, czym różni się nadczynność od niedoczynności tarczycy. Poznasz także główne przyczyny i objawy choroby Hashimoto. Na koniec przedstawimy główne założenia diety przy chorobie Hashimoto wraz z przykładowym jadłospisem. Zapraszamy do lektury!

Budowa i funkcje tarczycy

Tarczyca jest jednym z największych gruczołów w organizmie. Znajduje się w okolicach tchawicy, poniżej krtani. Tarczyca swoim kształtem przypomina motyla – zbudowana jest z dwóch płatów połączonych ze sobą cieśniną.

Głównym zadaniem tarczycy jest produkcja hormonów zwanych hormonami tarczycowymi.

Hormony tarczycy

Tarczyca wytwarza niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu hormony. Należą do nich między innymi: trójjodotyronina (T3), tyroksyna (T4) i kalcytonina. Hormony tarczycy kontrolują temperaturę ciała i utrzymują tempo przemiany materii. Wpływają również na płodność, regulując pracę hormonów płciowych.

Nadczynność i niedoczynność tarczycy

Kiedy poziom hormonów tarczycy maleje, występuje niedoczynność tarczycy. Z kolei gdy hormony tarczycy wytwarzane są w nadmiarze, mówimy o jej nadczynności. Choroba Hashimoto to szczególny rodzaj niedoczynności tarczycy.

TSH a produkcja hormonów tarczycy

Podczas diagnozy chorób tarczycy bada się poziom TSH.

TSH to hormon tyreotropowy nazywany także tyreotropiną. Nazwa TSH pochodzi od angielskiego thyroid-stimulating hormone, co w dosłownym tłumaczeniu oznacza „hormon stymulujący tarczycę”. Hormon TSH produkowany jest przez przysadkę mózgową. Odpowiada między innymi za zwiększenie masy tarczycy, zwiększenie przepływu krwi przez ten narząd oraz nasilenie produkcji hormonów tarczycy: tyroksyny (T4) i trójjodotyroniny (T3).

Regulacja wydzielania TSH odbywa się na zasadzie ujemnego sprzężenia zwrotnego z hormonami tarczycy. Kiedy poziom hormonów tarczycy maleje, świadczy to o niedoczynności tarczycy. Niski poziom hormonów tyroksyny i trójjodotyroniny generuje wzmożoną produkcję hormonu TSH.

Choroba Hashimoto – najważniejsze informacje

Hashimoto to choroba tarczycy o charakterze immunologicznym, określana również jako przewlekłe limfocytowe zapalenie tarczycy. Nazwa choroby pochodzi od nazwiska japońskiego chirurga dr Hakaru Hashimoto, który w 1912 roku opisał cztery przypadki tej choroby.

Występowanie choroby Hashimoto spowodowane jest zaburzonym działaniem układu odpornościowego. Gdy układ immunologiczny działa nieprawidłowo (produkuje przeciwciała przeciwko własnej tarczycy), dochodzi do stopniowego niszczenia komórek tarczycy i zmniejszania się gruczołu tarczowego. W efekcie tarczyca produkuje coraz mniej hormonów.

Na skutek niedoboru hormonów chorzy zaczynają odczuwać objawy niedoczynności tarczycy, takie jak permanentne uczucie zimna, wypadanie włosów, a w wielu przypadkach również nagły przyrost masy ciała. Choroba Hashimoto jest obecnie najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy.

Jakie są przyczyny choroby Hashimoto?

Choroba Hashimoto jest chorobą autoimmunologiczną, której przyczyny nie są jeszcze do końca znane. Możemy jednak wyróżnić kilka czynników ryzyka związanych z chorobą Hashimoto. Należą do nich:

Uwarunkowania genetyczne

Limfocytarne zapalenie tarczycy może mieć podłoże genetyczne. Jeśli w rodzinie występowały wcześniej choroby tarczycy (takie jak Hashimoto lub choroba Gravesa-Basedowa) ryzyko zachorowania znacznie wzrasta.

Płeć

Z chorobą Hashimoto, według statystyk, zmaga się więcej kobiet, niż mężczyzn.

Hormony

Przewlekłe zapalenie tarczycy dotyczy częściej kobiet, więc występowanie choroby może mieć związek z żeńskimi hormonami płciowymi.

Wiek

Chorobę Hashimoto diagnozuje się najczęściej między 30. a 50. rokiem życia.

Promieniowanie i radioterapia

Z niedoczynnością tarczycy zmagają się częściej pacjenci, którzy przeszli napromieniowanie okolic szyi (leczenie jodem radioaktywnym).

Inne choroby autoimmunologiczne

Choroba Hashimoto częściej występuje u pacjentów z innymi chorobami autoimmunologicznymi, takimi jak cukrzyca typu 1, celiakia czy reumatoidalne zapalenie stawów.

Problem niedoboru jodu, cynku i selenu w diecie

Na pracę tarczycy wpływ mają również nasze codzienne nawyki żywieniowe (niedobory pokarmowe) oraz styl życia (w tym przewlekły stres).

Objawy choroby Hashimoto

Hashimoto – objawy:

• opuchnięta twarz, sucha i blada skóra,
• łamliwe paznokcie,
• wypadanie włosów,
• wole (powiększenie się gruczołu tarczowego objawiające się opuchlizną na szyi),
• wzrost masy ciała i problemy ze schudnięciem,
• zwiększona wrażliwość na zimno,
• zaburzenia oddychania,
• u kobiet – zaburzenia miesiączkowania,
• nadmierna pobudliwość,
• bóle mięśni i stawów,
• problemy z prawidłowym funkcjonowaniem układu trawiennego, zaparcia,
• zaburzenia pamięci,
• niskie ciśnienie tętnicze,
• obrzęk śluzowaty.

Choroba Hashimoto zwiększa także ryzyko występowania stanów lękowych i depresji.

Diagnostyka w chorobie Hashimoto – USG tarczycy, badania krwi i teksty uzupełniające

Jeśli zauważasz u siebie nawet z pozoru łagodne objawy Hashimoto, na przykład takie jak zwiększenie masy ciała, problemy skórne i ciągłe uczucie zimna, niezwłocznie udaj się do lekarza. Hashimoto to najczęstsza przyczyna niedoczynności tarczycy.

Nieleczona niedoczynność tarczycy może skutkować poważnymi konsekwencjami w przyszłości, między innymi anemią, nadciśnieniem tętniczym i problemami z utrzymaniem ciąży (w skrajnych przypadkach może prowadzić do odklejenia łożyska i przedwczesnego porodu). Dzieci matek z nieleczoną niedoczynnością tarczycy często rodzą się z niższą masą ciała, co więcej – mogą występować u nich zaburzenia oddychania i gorsze funkcje poznawcze.

Przy podejrzeniu choroby Hashimoto najczęściej wykonuje się dwa badania:

• badanie USG tarczycy,
• badanie krwi.

Badanie krwi uwzględnia:

• Oznaczenie stężenia TSH – badanie TSH pozwala określić ogólny stan tarczycy. Wysokie TSH może wskazywać na niedoczynność tarczycy.
• Badanie hormonów tarczycy T3 i T4 – gdy w organizmie występuje niedobór tych hormonów, może występować podejrzenie choroby Hashimoto.
• Oznaczenie przeciwciał antytarczycowych w surowicy krwi (anty-TG i anty-TPO) – ich wysoki poziom jest charakterystyczny w chorobie Hashimoto.

Diagnostyka zapalenia tarczycy często uwzględnia również badania uzupełniające. Objawy Hashimoto mogą być skorelowane z występowaniem innych chorób autoimmunologicznych, dlatego wśród dodatkowych testów zaleca się badania:

• lipidogramu,
• poziomu witaminy D,
• poziomu żelaza we krwi,
• glukozy,
• w kierunku celiakii.

Leczenie Hashimoto

Nie ma skutecznej metody leczenia choroby Hashimoto. Pacjenci mogą jednak wpływać na jej objawy, dzięki czemu przebieg choroby Hashimoto będzie łagodny i w żaden sposób nie wpłynie na jakość życia.

Hashimoto – leczenie farmakologiczne

W leczeniu niedoczynności tarczycy, a więc również choroby Hashimoto, stosuje się farmakologię. Pacjenci przyjmują syntetyczny hormon tarczycy (tyroksynę lewoskrętną). Regularne przyjmowanie hormonów tarczycy prowadzi do normalizacji stężenia TSH i powrotu do prawidłowego funkcjonowania organizmu.

Leki powinny być dobrane indywidualnie z uwzględnieniem masy ciała, wieku czy ewentualnych chorób współistniejących pacjenta.

Hashimoto – dieta 

Leczenie Hashimoto polega również na zmianie trybu życia na zdrowszy. Kluczową rolę odgrywają codzienne nawyki żywieniowe oraz uzupełnienie ewentualnych niedoborów pokarmowych.

Dieta w chorobie Hashimoto – główne założenia

Dieta u pacjentów z chorobami tarczycy powinna być indywidualnie dopasowana między innymi do ich wieku, płci, poziomu aktywności fizycznej i trybu życia. Nie można zapominać o ewentualnych chorobach współistniejących, przede wszystkim chorobach autoimmunologicznych. Choroba Hashimoto często wiąże się z otyłością. U niektórych pacjentów diagnozuje się celiakię, wymagającą stosowania diety bezglutenowej, a u innych – nietolerancję pokarmową.

Jeśli przy chorobie tarczycy obserwuje się także nadwagę, konieczne będzie zastosowanie zdrowej diety z deficytem kalorycznym. Wszelkiego rodzaju restrykcyjne diety odchudzające czy popularne posty, które zakładają bardzo niską wartość energetyczną (poniżej PPM – podstawowa przemiana materii), są wręcz niebezpieczne i mogą pogorszyć stan zdrowia.

Pacjentom z Hashimoto polecana jest odpowiednio zbilansowana dieta przeciwzapalna, na przykład dieta śródziemnomorska. Jadłospis zakłada spożywanie dużych ilości warzyw i owoców bogatych w antyoksydanty, a także innych składników o działaniu przeciwzapalnym, takich jak wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 (olej lniany, ryby), jednonienasycone kwasy tłuszczowe (oliwa z oliwek), a także kwasy tłuszczowe GLA z grupy omega-6 (awokado i pestki).

Dieta przy niedoczynności tarczycy – siedem kluczowych składników pokarmowych

Dieta w chorobie Hashimoto ma za zadanie złagodzić stan zapalny tarczycy i wzmocnić układ odpornościowy organizmu.

Niektóre składniki pokarmowe w naturalny sposób obniżają wysoki poziom TSH. Należą do nich:

• pełnowartościowe białko,
• kwasy omega,
• witamina D,
• jod,
• cynk,
• żelazo,
• selen.

Choroba Hashimoto – co można jeść?

Poniżej znajdziesz listę artykułów spożywczych, które mogą włączyć do swojego jadłospisu osoby chore na Hashimoto:

• pełnoziarniste produkty zbożowe, przede wszystkim: chleb żytni, otręby pszenne, płatki owsiane,
• kasze (jęczmienna, gryczana, pęczak), makarony pełnoziarniste, ryż brązowy,
• zielone warzywa i owoce (świeże i mrożone), awokado, natka pietruszki,
• nasiona roślin strączkowych – źródło białka i błonnika pokarmowego,
• chude mięso i artykuły spożywcze pochodzenia zwierzęcego: indyk, kurczak, cielęcina, dobrej jakości wędliny,
• tłuste ryby morskie: dorsz, tuńczyk, halibut, śledź – źródło zdrowych kwasów tłuszczowych,
• oleje roślinne: olej rzepakowy, oliwa z oliwek,
• orzechy włoskie, orzechy brazylijskie, laskowe, migdały,
• pestki dyni, pestki słonecznika, siemię lniane,
• chude mleko i produkty mleczne,
• jaja,
• woda mineralna, soki z zielonych warzyw i owoców.

Choroba Hashimoto – tych produktów lepiej unikać

Aby na co dzień wspierać swój organizm i układ odpornościowy, warto dokładnie przyjrzeć się temu, co ląduje na naszych talerzach. Z jadłospisu należy wykluczyć żywność wysoko przetworzoną, która jest źródłem cukrów dodanych i szkodliwych tłuszczów trans. Spożycie tych związków w nadmiarze może nasilać objawy zapalenia tarczycy, a także prowadzić do poważnych zaburzeń w funkcjonowaniu układu krążenia (miażdżyca, choroby serca itp.).

Osoby zmagające się z zapaleniem tarczycy, u których stwierdzono nietolerancję/alergię na gluten oraz nietolerancję laktozy, muszą eliminować te składniki z jadłospisu. Badania wskazują, że dieta bezglutenowa może poprawiać parametry zdrowotne osób zmagających się z chorobą Hashimoto poprzez zmniejszenie stymulacji układu immunologicznego i złagodzenie procesu autoimmunizacyjnego. Podobnie jest z dietą bezmleczną u osób nietolerujących laktozy i białek mleka. Warto pamiętać, że każda dieta eliminacyjna wymaga zastosowania bezpiecznych i wartościowych zamienników wykluczonych produktów. W przeciwnym razie istnieje duże ryzyko wystąpienia niedoborów pokarmowych.

Poniżej znajdziesz listę produktów, których należy unikać w typowej diecie przeciwzapalnej przy chorobie Hashimoto:

• produkty wysoko przetworzone, które zawierają niezdrowe cukry proste i szkodliwe tłuszcze trans,
• słodycze, czekolady, wypieki, ciasta, desery, słone przekąski, czyli źródła łatwo przyswajalnych węglowodanów,
• tłuste gatunki mięs i wędlin,
• tłusty nabiał,
• jasne pieczywo pszenne,
• oczyszczone kasze,
• surowe warzywa kapustne – ze względu na ilość substancji wolotwórczych, które powodują zaburzenia wchłaniania jodu przez tarczycę,
• napoje gazowane,
• alkohol.

Dieta Hypo Hashimoto w ofercie Maczfit

Nasza gotowa dieta Hypo Hashimoto to odpowiednio zbilansowane posiłki wykluczające soję, gluten i laktozę. W jadłospisie ograniczyliśmy również warzywa zawierające substancje wolotwórcze.

Przykładowy dzienny jadłospis z gotowej diety Hypo Hashimoto od Maczfit:

• Śniadanie – bezlaktozowy twarożek z serem greckim, liofilizowanymi kiełkami rzodkiewki i słonecznikiem, wędzony łosoś, ogórki i bezglutenowy chlebek owsiany.
• II śniadanie – kasza jaglana na mleku bezlaktozowym z chipsami kokosa i mus jagodowy.
• Obiad – pulpeciki z indyka w sosie szpinakowym bez laktozy, makaron bezglutenowy i surówka z cukinii, papryki, cebulki i koperku.
• Podwieczorek – zupa pomidorowa z szarpanym kurczakiem i natką pietruszki.
• Kolacja – sałatka z mozzarellą bez laktozy, melonem, oliwkami, ogórkiem, orzechami laskowymi i sos balsamiczny.

Zachęcamy do zapoznania się ze szczegółami oferty.

Choroba Hashimoto – podsumowanie

• Tarczyca jest gruczołem dokrewnym znajdującym się w okolicach tchawicy. Główna funkcja tarczycy to produkcja hormonów.
• Hormony tarczycowe odpowiadają za wiele ważnych procesów w organizmie. Gdy na skutek zaburzeń w działaniu układu odpornościowego dochodzi do zmniejszenia produkcji tych hormonów, mówimy o niedoczynności tarczycy.
• Hashimoto to choroba autoimmunologiczna i jedna z głównych przyczyn niedoczynności tarczycy.
• Choroba Hashimoto – główne czynniki ryzyka: geny, wiek, płeć, inne choroby autoimmunologiczne.
• Objawy – choroba Hashimoto: ciągłe uczucie zimna, zmiany skórne, łamliwe paznokcie, wypadanie włosów, niskie ciśnienie, zaburzenia pamięci, wole.
• Choroba Hashimoto – diagnostyka: USG tarczycy i badanie stężenia hormonów (TSH, T3, T4) oraz przeciwciał.
• Hashimoto – leczenie: syntetyczny hormon i odpowiednio zbilansowana dieta dopasowana do indywidualnych potrzeb pacjenta. 

Agata Sobczak

Absolwentka żywienia człowieka i oceny żywności na SGGW w Warszawie. Szczególnie interesuje się dietoterapią przy zaburzeniach metabolicznych (insulinooporność i cukrzyca) i hormonalnych (choroby tarczycy). Chętnie poszerza swoją wiedzę na szkoleniach, kursach i warsztatach. W Maczfit odpowiada za posiłki #less carbs z diety z wyborem dań oraz diety Diabetic i Hypo Hashimoto. Zamiłowanie do dietetyki odkryła studiując na kierunku gastronomia i hotelarstwo. W wolnych chwilach uwielbia gotować. W kuchni często eksperymentuje zmieniając popularne potrawy w ich zdrowsze wersje.