Co jeść przy biegunce?

Dotyka małych dzieci i osób dorosłych. Zdarza się po zjedzeniu nieświeżej potrawy lub przed ważnym, stresującym wydarzeniem. Biegunka nie tylko uprzykrza życie, ale również bardzo osłabia organizm. W tym artykule poznasz główne rodzaje i najczęstsze przyczyny biegunki. Dowiesz się także, co jeść przy biegunce, aby wspomóc organizm i złagodzić przykre objawy ze strony układu pokarmowego.

Główne rodzaje biegunki

Biegunka – zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) – to oddawanie przynajmniej trzech luźnych lub wodnistych stolców na dobę. Nie chodzi zatem o jednorazowy incydent, a o konieczność kilku wizyt w toalecie.

Biegunkę najczęściej wywołują wirusy, toksyny wydzielane przez bakterie lub same bakterie. Najczęstsze objawy biegunki to: dreszcze, gorączka, ogólne osłabienie organizmu, a często także wzmożone pragnienie, mdłości, wymioty i inne dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego. Wyróżniamy biegunkę ostrą (trwającą do 10 dni) i biegunkę przewlekłą (trwającą ponad 10 dni).

Przyczyny biegunki ostrej

Biegunka ostra trwa do 10 dni. Do głównych przyczyn biegunki ostrej zaliczamy: zakażenia wirusowe, spożycie toksyn bakteryjnych, zakażenia bakteryjne (np. bakterią E. coli), alergie i nietolerancje pokarmowe (takie jak nietolerancja laktozy) oraz niektóre leki, w tym antybiotykoterapię.

Ostra biegunka może pojawić się również na skutek zatrucia pokarmowego wynikającego ze spożycia nieświeżej żywności lub braku odpowiedniej higieny (brudne warzywa i owoce, picie wody z wątpliwego źródła czy niemycie rąk).

Wspominając o ostrej biegunce, nie można pominąć tzw. biegunki podróżnych. I wcale nie chodzi tu o stres związany z daleką podróżą i towarzyszące mu często nieprzyjemne dolegliwości ze strony układu pokarmowego.

Biegunka podróżnych dotyka najczęściej osób podróżujących do krajów tropikalnych i subtropikalnych. Winowajcą biegunki podróżnych są zwykle bakterie, np. E. coli, które znajdują się w wodzie z kranu. Dlatego przed daleką podróżą warto wzmocnić florę bakteryjną jelit, a na miejscu pamiętać o odpowiedniej higienie i unikać nieprzegotowanej wody (nie tylko podczas posiłków, ale również mycia zębów).

Biegunka przewlekła i jej przyczyny

O przewlekłej biegunce mówimy, gdy oddawanie luźnego, wodnistego stolca trwa dłużej niż 10 dni. Przewlekła biegunka wymaga szerszej diagnostyki, gdyż może być objawem celiakii, alergii czy nietolerancji pokarmowej.

Poza tym nawracające biegunki występują przy stanach zapalnych jelit (wrzodziejące zapalenie jelita grubego czy choroba Leśniowskiego-Crohna), tasiemcu, zakażeniu lamblią i czerwonką oraz zapaleniu trzustki.

Znaczenie diety w czasie biegunki

Dieta przy biegunce zależy od kilku czynników. Podczas komponowania jadłospisu należy wziąć pod uwagę zarówno rodzaj biegunki (ostra czy przewlekła), jak i jej przyczynę. Jeśli przyczyna jest od razu znana (na przykład nieświeże jedzenie), należy jak najszybciej ją wyeliminować.

Dieta w czasie rozwolnienia ma za zadanie nie tylko złagodzić nieprzyjemne objawy (ból brzucha, dreszcze, gorączkę), ale również wzmocnić organizm. Przy ostrej biegunce objawy najczęściej ustępują samoistnie. Przy biegunce przewlekłej należy być pod stałą obserwacją lekarza.

Pieczywo pełnoziarniste i tłuste produkty mleczne, czyli czego unikać w przypadku biegunki?

Na liście produktów i potraw, z których należy zrezygnować w trakcie biegunki, znajdują się między innymi:

• produkty zbożowe takie jak: pełnoziarniste pieczywo razowe, grube kasze (gryczana, pęczak), razowe makarony, ryż dziki, brązowy, płatki owsiane górskie, gryczane, dosładzane płatki śniadaniowe – ze względu na obecny w nich błonnik pokarmowy,
• tłuste przetwory mleczne, tłusty twaróg, śmietana 18%, 30%, mleko powyżej 2%, sery topione, śmietankowe, pleśniowe, margaryny twarde,
• produkty wędzone, tłuste mięso, a także smalec i słonina,
• surowe warzywa wzdymające (brukselka, kapusta, papryka), nasiona roślin strączkowych (groch, fasola, soczewica, ciecierzyca), pieczarki, grzyby, ogórki w occie i pikantnych marynatach, smażone ziemniaki w postaci frytek, talarków, łódek, placków ziemniaczanych,
• gruszki, śliwki, winogrona, czereśnie i grejpfruty, a także owoce suszone i kandyzowane,
• jaja w postaci jajecznicy smażonej na boczku, smalcu, dużej ilości masła oraz w formie gotowanej podawanej z majonezem,
• ryby wędzone, w zalewach octowych, w śmietanie, oleju, a także ryby panierowane i konserwy rybne,
• ostre przyprawy, takie jak chili, ostra papryka, pieprz, jak również gotowe mieszanki przypraw, gotowe sosy majonezowe, ketchup, kostka rosołowa,
• żywność wysoko przetworzona,
• słodkie i słone przekąski,
• napoje gazowane, np. woda gazowana, słodkie napoje gazowane, napoje z dodatkiem cukru, a także soki owocowe i warzywne, mocna kawa, alkohol.

Podczas biegunki zaleca się unikanie produktów zawierających: duże ilości błonnika pokarmowego, tłuszczu i cukru. Niewskazane są potrawy ciężkostrawne i wzdymające, dlatego z jadłospisu należy wykluczyć między innymi rośliny strączkowe i niektóre warzywa.

Nie należy spożywać także tłustych mięs i nabiału, ostrych przypraw i napojów gazowanych. Biegunka sprawia, że organizm jest wycieńczony, dlatego należy odciążyć przewód pokarmowy, komponując jadłospis bazujący na założeniach diety lekkostrawnej.

Co można jeść w czasie biegunki?

Dieta przy biegunce – produkty dozwolone:

• pieczywo pszenne lub pszenno-żytnie, chrupkie, grzanki, pieczywo tostowe, makarony pszenne oraz drobne kasze ugotowane do miękkości (kasza manna, kuskus, kukurydziana, jaglana, jęczmienna, perłowa, bulgur), ryż biały, płatki owsiane błyskawiczne, ryżowe, jaglane, kukurydziane, kleik ryżowy,
• sery o obniżonej zawartości tłuszczu, półtłuste lub chude (twarogowy, homogenizowany), kefir, maślanka, zsiadłe mleko, jogurt bez dodatku tłuszczu – o ile laktoza jest dobrze tolerowana,
• chude mięso: indyk, kurczak, królik, cielęcina, chuda wołowina, np. polędwica, wędliny drobiowe (z kurczaka lub indyka),
• gotowane warzywa (bakłażan, cukinia, seler, pietruszka, ziemniaki, sałata, dynia) oraz marchew i pomidory, o ile są obrane i pozbawione pestek, w małych ilościach, w końcowej fazie występowania dolegliwości: szpinak, ogórek kiszony, kalafior, seler naciowy,
• buliony warzywne i zupy (rozcieńczone, bez dodatku tłuszczu),
• jabłka, brzoskwinie, arbuz, banany, morele, mango, melon (obrane ze skórki), owoce z drobnymi pestkami/jagodowe: truskawki, maliny, jagody, porzeczki, kiwi, borówki i poziomki (w postaci przetartej), owoce cytrusowe: mandarynki i pomarańcze (najlepiej spożyć sam miąższ),
• jaja – gotowane na miękko lub na twardo, jajecznica bez tłuszczu, omlet,
• chude ryby (mintaj, dorsz, sandacz) i łosoś, pstrąg, halibut, tuńczyk, ale dopiero w końcowej fazie występowania dolegliwości i w małych ilościach,
• delikatne przyprawy i zioła (wszystkie oprócz wymienionych w produktach niezalecanych),
• niegazowana woda, kawa zbożowa, czarna gorzka herbata, domowe kompoty bez cukru, rozcieńczone wodą soki owocowe i warzywne bez dodatku cukru.

Dieta w biegunce powinna być lekkostrawna i odżywcza. Większość osób zmagających się z biegunką w początkowym jej etapie w ogóle nie ma apetytu na jedzenie. W tym czasie warto dbać o odpowiednie nawodnienie (o czym więcej poniżej) i przyjmować lekkie posiłki typu kleik ryżowy czy kisiel z siemienia lnianego. Należy bacznie obserwować reakcje organizmu na poszczególne pokarmy.

Warto także zwrócić uwagę na obróbkę kulinarną i termiczną potraw. Odpowiednia dieta przy biegunce zakłada gotowanie potraw w wodzie i na parze. Możesz również dusić dania lub piec je w rękawie/pergaminie (bez dodatku tłuszczów). Produkty zbożowe, takie jak kasze i makarony, gotuj dłużej niż zazwyczaj. Rozdrabniaj, krój, przecieraj, obieraj i miksuj różne składniki i produkty (w tym warzywa i owoce). Taka obróbka zmniejsza w nich zawartość błonnika. Zjedz pieczone jabłko zamiast surowego, wyklucz z jadłospisu większość nasion roślin strączkowych, a owoce dokładnie myj, obieraj i przecieraj.

Dieta BRAT

Jak powinna wyglądać dieta przy biegunce? W literaturze fachowej można natknąć się na propozycję jadłospisu o nazwie BRAT, który ma działanie zapierające. Jej elementy stanowią następujące produkty spożywcze:

• B – banany – mało dojrzałe, im bardziej zielone, tym lepiej. Owoc można także ugotować. Banany zawierają pektyny, które łagodzą objawy biegunki.
• R – jak biały ryż i produkty bogate w biały ryż – kleiki, wafle, płatki ryżowe.
• A – jak apple, czyli jabłko – na przykład w formie musu z gotowanych jabłek.
• T – jak tosty pszenne – pszenne pieczywo i inne produkty zbożowe dozwolone na diecie przy biegunce.

Właściwe nawodnienie w czasie biegunki

Odwodnienie i utrata elektrolitów to jedno z podstawowych zagrożeń podczas biegunki (zarówno u dzieci, jak i dorosłych). Dlatego po każdym wypróżnieniu należy pić wodę (najlepiej sprawdza się woda mineralna, niegazowana). Można pić także czarną herbatę i rozcieńczone wodą kompoty oraz soki owocowo-warzywne (bez cukru). Należy unikać napojów gazowanych, słodzonych i alkoholu.

Po przebytej biegunce warto zadbać o zdrowy, różnorodny jadłospis, pełen niezbędnych składników odżywczych, dzięki któremu Twój organizm szybciej wróci do pełnej formy. Taką dietę znajdziesz na przykład w ofercie cateringu dietetycznego Maczfit.

Zapraszamy do Maczfit

Zachęcamy do zapoznania się z ofertą diet pudełkowych Maczfit w różnych wariantach kalorycznych.

Dotyczy Cię zespół jelita drażliwego i zastanawiasz się, jakie przeciwwskazania dietetyczne występują przy tej chorobie? A może chcesz wiedzieć więcej na temat tego, jak wygląda dieta na zdrowe jelita? Przejrzyj inne wpisy na blogu Maczfit i sięgnij po garść nowinek dietetycznych i kulinarnych inspiracji.

Zapraszamy!

Małgorzata Brzezińska

Absolwentka dietetyki na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym. Doświadczenie zdobywała w warszawskich żłobkach, przedszkolach i szkołach, a także prowadząc warsztaty edukacyjne dla dzieci, młodzieży i dorosłych. W Maczfit odpowiada za prace działu Dietetyki i spójność wszystkich diet z oferty. Prywatnie miłośniczka śródziemnomorskich smaków.