Czy głodówka jest bezpieczna?

Głodówka, zwana inaczej postem, to powstrzymywanie się od spożywania pokarmów przez określony czas. Na koncepcji głodówki oparto wiele popularnych diet – zarówno tych oczyszczających, jak i odchudzających. W tym tekście przeanalizujemy kilka rodzajów głodówek i odpowiemy na pytanie: czy głodówka jest bezpieczna?

Na czym dokładnie polega głodówka?

Głodówka, jak sama nazwa wskazuje, oznacza całkowite zaprzestanie jedzenia przez pewien czas i przyjmowanie tylko płynów. Podczas typowych głodówek można pić jedynie wodę oraz napoje o bardzo niskiej kaloryczności (herbata i czarna kawa bez dodatków).

Co ciekawe, koncepcja głodówki znana jest od wieków. Organizm człowieka jest ewolucyjnie przystosowany do czasowych braków jedzenia w związku z tym, że nasi przodkowie często mieli problem z jego zdobyciem. Dobrowolne i kontrolowane poszczenie obecne jest także w wielu religiach. W chrześcijaństwie mamy Wielki Post, w judaizmie Jom Kippur, a w islamie – Ramadan.

W starożytności i średniowieczu uważano, że czasowe powstrzymywanie się od spożywania pokarmów pozwala na oczyszczenie organizmu i jego samouleczenie. Co więcej, stosujący głodówki tybetańscy medycy uważali głodówkę leczniczą za sposób na przywrócenie równowagi energetycznej w ciele.

W dzisiejszych czasach mamy różne rodzaje głodówek i różne motywacje do ich stosowania. Obecnie mianem „głodówka” określa się nie tylko powstrzymywanie się od jedzenia, ale również diety bardzo niskoenergetyczne.

Główne cele głodówki

Wyróżniamy następujące rodzaje głodówek:

• głodówka lecznicza – stosowana w celach leczniczych, na przykład przed zabiegiem chirurgicznym,
• głodówka oczyszczająca – stosowana w celu oczyszczenia organizmu z toksyn,
• głodówka w celu redukcji masy ciała – jako szybki sposób na pozbycie się nadprogramowych kilogramów.

Głodówka lecznicza

Głodówka lecznicza to model żywienia wprowadzany w celach leczniczych. Jej przebieg powinien być stale kontrolowany przez lekarza. Przed rozpoczęciem głodówki leczniczej należy przygotować organizm i przez kilka dni spożywać posiłki o obniżonej kaloryczności. Odpowiednie przygotowanie sprawi, że organizm nie dozna szoku, gdy zaczniemy mu dostarczać jedynie płyny.

Dawniej wskazaniem do głodówki leczniczej były różne choroby, takie jak otyłość, cukrzyca czy miażdżyca. Aktualnie głodówka lecznicza nie jest już remedium na wszystkie choroby. Według wielu lekarzy i specjalistów ds. żywienia rozwój nauk ścisłych spowodował, że medycyna dysponuje obecnie takim zapleczem farmaceutycznym, iż stosowanie głodówek jest zbędne.

Diety oparte na koncepcji głodówki

Głodówki lecznicze to jednak nie wszystko. Na koncepcji postu bazuje wiele popularnych diet oczyszczających i odchudzających. Poniżej trzy „głodówki” wraz z ich krótką charakterystyką.

Głodówka oczyszczająca jako sposób na detoksykację organizmu?

Głodówka oczyszczająca może trwać kilka, kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt dni. Jej głównym celem jest odwrócenie skutków zakwaszenia organizmu, oczyszczenie go z toksyn, metali ciężkich i zbędnych produktów przemiany materii. Detoks ma także zminimalizować skutki picia alkoholu i palenia papierosów.

Zazwyczaj głodówka oczyszczająca polega na znacznym ograniczeniu podaży kalorii (dzienna kaloryczność takiej diety to nie więcej niż 800 kcal) i wykluczeniu wielu wartościowych produktów spożywczych.

W ostatnich latach detoksy bazujące na głodówce stały się bardzo popularne. Przykładem może być chociażby post dr Dąbrowskiej, czyli dieta owocowo-warzywna, która trwa aż 42 dni. Inne modne „głodówki” to dieta jabłkowa lub jaglana.

Twórcy i miłośnicy tych sposobów odżywiania przekonują, że dieta oczyszczająca ma pozytywny wpływ na organizm. Czy aby na pewno?

Prawdą jest, że długotrwałe stosowanie nieodpowiednio zbilansowanych diet oczyszczających prowadzi do wystąpienia niedoborów pokarmowych i wyniszczenia organizmu.

Poza tym warto podkreślić, że organizm ludzki wykształcił szereg mechanizmów, które pozwalają na jego samodzielną detoksykację. Należą do nich procesy, takie jak: pocenie się, oddawanie moczu i wypróżnianie. Główne centra detoksykacji w organizmie stanowią: nerki, wątroba, jelita, płuca i skóra. O ile wszystkie narządy funkcjonują prawidłowo, a Ty nie wprowadzasz do organizmu nadmiernych ilości toksyn, będzie on potrafił oczyścić się sam – żadna z głodówek oczyszczających nie będzie mu potrzebna.

Wciąż nie istnieją wiarygodne badania naukowe na temat skuteczności i bezpieczeństwa stosowania różnego rodzaju głodówek oczyszczających. Nie są one rekomendowane przez żadne uznane towarzystwa naukowe. Jeśli mimo wszystko chcesz wypróbować jedną z kuracji oczyszczających, najlepiej zrób to po konsultacji z lekarzem lub dietetykiem i przeprowadź ją w krótkim czasie (np. głodówka jednodniowa).

Dieta IF – powstrzymywanie się od spożywania pokarmów podczas postu

Dieta IF (z ang. Intermittent Fasting, czyli post przerywany) to sposób na zrzucenie zbędnych kilogramów bazujący na koncepcji czasowej głodówki. Jak to wygląda w praktyce?

Wyróżniamy trzy główne formy diety IF: TRF, ADF i jednodniowa głodówka (tzw. post rozszerzony).

Na czym polega post przerywany TRF? Chodzi o wyznaczenie sobie w ciągu doby przedziału czasowego, w którym pościmy. Ustalony schemat musi być bezwzględnie powtarzany każdego dnia. Jeść można tylko podczas okna żywieniowego – jeśli nie zdążysz, posiłek przepada. Najpopularniejszym rodzajem postu TRF jest reguła 16:8. Post przerywany 16:8 polega na powstrzymywaniu się od pożywienia przez 16 godzin i jedzeniu podczas 8-godzinnego okna żywieniowego. Jeśli pierwszy posiłek zostanie zjedzony o 10.00, ostatni powinien przypaść na 18.00. Po tym czasie okno żywieniowe się zamyka. W przypadku, gdy późno chodzisz spać, możesz zjeść pierwszy posiłek przykładowo o godzinie 12.00, a ostatni o 20.00. Godziny posiłków warto ustalić pod kątem swoich potrzeb. Ważne, aby przestrzegać proporcji: 16 godzin postu, 8 godzin okna żywieniowego.

W modelu żywienia ADF 5:2 w ciągu tygodnia dwa razy przeprowadza się 24-godzinne posty. W tym przypadku post nie oznacza całkowitej rezygnacji z posiłków. Chodzi jedynie o to, aby dwa razy w tygodniu znacznie ograniczyć liczbę spożywanych kalorii (do 20-25% dziennego zapotrzebowania na kalorie). Przez pozostałe pięć dni można jeść normalnie. Post przerywany ADF przyjmuje też inne formy. Niektórzy wybierają opcję 1/1 (jeden dzień ograniczania kalorii przedzielony jednym dniem jedzenia), inni wybierają restrykcyjną głodówkę przez dwa dni w tygodniu.

Trzecią formą postu przerywanego jest jednodniowy post (tzw. post rozszerzony). Podczas 24-godzinnej głodówki można przyjmować tylko płyny.

Odpowiednio zbilansowana dieta IF może być skuteczna i zapewniać szybką redukcję masy ciała. Tego typu dieta odchudzająca sprawdzi się głównie w przypadku osób, które prowadzą nieregularny tryb życia i mają problem z wieczornym podjadaniem. Z tego sposobu odżywiania w dużej mierze korzystają osoby, stosujące wcześniej inne diety niskokaloryczne bez żadnego widocznego efektu.

Niebezpieczna filozofia bretarianizmu

Wspominając o poszczeniu, nie można pominąć bretarianizmu. W tym nurcie głodówka nie jest sposobem na choroby, toksyny w organizmie czy odchudzanie. Jest filozofią i sposobem na życie. W wolnym tłumaczeniu bretarianizm oznacza odżywianie się powietrzem (od ang. breath – oddech). Bretarianie twierdzą, że nie potrzebują pożywienia ani picia, a niezbędne każdemu człowiekowi do życia składniki odżywcze znajdują w powietrzu.

Co mówi nauka na temat bretarianizmu? Badania są jednoznaczne – bez jedzenia człowiek może wytrzymać maksymalnie kilka tygodni. Bez jedzenia i wody może przeżyć jedynie kilka dni. Najdłuższa zaobserwowana głodówka w historii trwała 73 dni i obejmowała spożywanie wody. Brakuje wystarczających badań naukowych wskazujących na to, że osoby wyznające bretarianizm faktycznie nie spożywają pożywienia ani wody. Jest to wręcz niemożliwe, aby przeżyć bez jedzenia i odpowiedniego nawodnienia.

Efekty głodówki. Czy czasowa rezygnacja z jedzenia ma jakieś plusy?

Dawniej przekonywano, że czasowe powstrzymywanie się od jedzenia może być bardzo korzystnie dla zdrowia: przywracać równowagę w organizmie, wzmacniać odporność, regulować poziom cukru i cholesterolu we krwi, a nawet ograniczać ryzyko wielu chorób. Na tej koncepcji poniekąd bazuje opisana wyżej dieta IF. Przez kilka godzin pościmy, aby pozwolić sobie na zdrowe jedzenie w wyznaczonym oknie żywieniowym. Dieta IF nie jest jednak głodówką w dosłownym tego słowa znaczeniu. Odpowiednio zbilansowana będzie bezpieczna dla zdrowia. A co z głodówkami, które przez kilka lub nawet kilkanaście dni znacząco ograniczają podaż kalorii i wykluczają z jadłospisu całe grupy wartościowych produktów spożywczych? Taką głodówką wyrządzamy organizmowi wiele krzywdy.

Niebezpieczeństwa związane ze stosowaniem głodówek

Rezygnacja z pożywienia po pewnym czasie prowadzi do spowolnienia przemiany materii i szybkiego zużycia zapasu węglowodanów, a także:

• zaburzeń prawidłowego funkcjonowania całego organizmu,
• utraty elektrolitów,
• skrajnego niedożywienia,
• licznych niedoborów pokarmowych,
• efektu jo jo – jeśli stosujemy czasową głodówkę w celu redukcji masy ciała

i objawów, takich jak:

• zaburzenia hormonalne (w tym zaburzenia miesiączkowania u kobiet),
• zmęczenie, ospałość, osłabienie,
• problemy z zapamiętywaniem i koncentracją,
• zaparcia, nudności, biegunki,
• pogorszenie odporności,
• osłabienie kości, bóle stawów,
• napady głodu.

Głodówki (nawet te jednodniowe) są przeciwwskazane u:

• osób aktywnych fizycznie,
• osób, których dotyczą zaburzenia odżywiania,
• kobiet w ciąży i karmiących piersią,
• seniorów,
• w przypadku dzieci,
• u wszystkich osób dorosłych bez konsultacji z lekarzem lub dietetykiem.

Czy zatem głodówka jest bezpieczna?

Zgodnie z aktualną wiedzą dietetyczną odradzamy stosowanie głodówek. Istnieje inny, lepszy sposób na dobrą odporność, profilaktykę chorób, oczyszczenie organizmu, uregulowanie poziomu cukru we krwi i redukcję masy ciała. Tym sposobem jest odpowiednio zbilansowana, zdrowa dieta dopasowana do potrzeb i oczekiwań jednostki.

Odpowiednio zbilansowana dieta w Maczfit

Chcesz schudnąć i przy okazji zwiększyć swoją dotychczasową niską aktywnością fizyczną? Nie narażaj swojego organizmu na głodówki i monodiety. Wybierz jedną z diet pudełkowych Maczfit i zastosuj odpowiedni deficyt kaloryczny. Deficyt kaloryczny to stan, w którym organizm spala więcej kalorii, niż przyjmuje z pożywieniem. Innymi słowy – jesz smacznie i różnorodnie, więcej się ruszasz, a po paru tygodniach zauważasz trwałe efekty odchudzania i już nie musisz martwić się czymś takim, jak efekt jo jo.

A może zależy Ci na tym, aby wspomóc naturalne procesy oczyszczania organizmu? Dbaj o regularne nawadnianie, wprowadź do jadłospisu napary ziołowe i inne napoje o działaniu oczyszczającym, np. sok z buraka lub koktajl pomidorowy. Oczyszczające menu możesz uzupełnić również o takie produkty jak: żurawina, seler, figi i kiszona kapusta. 

Agata Sobczak

Absolwentka żywienia człowieka i oceny żywności na SGGW w Warszawie. Szczególnie interesuje się dietoterapią przy zaburzeniach metabolicznych (insulinooporność i cukrzyca) i hormonalnych (choroby tarczycy). Chętnie poszerza swoją wiedzę na szkoleniach, kursach i warsztatach. W Maczfit odpowiada za posiłki #less carbs z diety z wyborem dań oraz diety Diabetic i Hypo Hashimoto. Zamiłowanie do dietetyki odkryła studiując na kierunku gastronomia i hotelarstwo. W wolnych chwilach uwielbia gotować. W kuchni często eksperymentuje zmieniając popularne potrawy w ich zdrowsze wersje.