Czym są nowalijki? Wszystko, co warto wiedzieć o wiosennych warzywach

Im dłużej trwa zima, tym bardziej nie możemy się doczekać dłuższych dni, pierwszych promieni wiosennego słońca i… nowalijek. W poniższym artykule przedstawimy przykłady nowalijek oraz podpowiemy, jak szukać dobrych warzyw na sklepowych półkach. Pokażemy także kilka patentów na przechowywanie nowalijek, aby pozostały świeże jak najdłużej. Zapraszamy do lektury!

Nowalijki – młode warzywa, na które czekamy z niecierpliwością

Nowalijki to młode warzywa dostępne wczesną wiosną. Sezon na nie trwa od marca do maja, choć zdarza się, że pierwsze nowalijki pojawiają się w sklepach już końcem lutego (nowalijki szklarniowe).

Młode wiosenne warzywa kojarzą się ze świeżością, różnorodnością i pięknymi kolorami. W okresie od grudnia do lutego większość warzyw dostępnych w polskich sklepach jest importowana z krajów o cieplejszym klimacie, w których właśnie trwają zbiory. Takie warzywa są zbierane w fazie niedojrzałej i dopiero po przybyciu do kraju docelowego poddawane szybkiemu, sztucznemu procesowi dojrzewania. Zimą nie mamy dostępu do świeżych, polskich warzyw. Bazujemy zatem na tym, co importowane oraz na domowych przetworach przygotowanych jesienią. Jemy głównie warzywa korzeniowe i kiszonki. Nic zatem dziwnego, że mamy ochotę na coś świeżego i pierwsze polskie nowalijki tak nam smakują.

Polskie nowalijki rosnące w ziemi vs. nowalijki szklarniowe

Wyróżniamy nowalijki szklarniowe oraz te uprawiane na polu. Rośliny szklarniowe dostępne są w sklepach już w marcu i kwietniu. Jednak najlepsze nowalijki to te rosnące na polu (trafiają do klientów dopiero na przełomie maja i czerwca).

Czym różnią się wiosenne warzywa z pola od tych ze szklarni? W zagęszczonych uprawach szklarniowych konieczne jest stosowanie sztucznych środków ochrony roślin przed szkodnikami. Oczywiście warzywa szklarniowe są kontrolowane pod kątem dozwolonej zawartości pozostałości nawozów czy pestycydów. Nie mają jednak tak intensywnego smaku i zapachu jak warzywa gruntowe i zawierają mniej składników odżywczych. Nowalijki z upraw ekologicznych nie zawierają pozostałości sztucznych nawozów ani syntetycznych środków ochrony roślin, gdyż takie preparaty nie są stosowanie w ich uprawie. Ekologiczna uprawa nowalijek to gwarancja, że sztuczne środki zostały zastąpione naturalnymi nawozami zwierzęcymi i kompostem.

Jakie warzywa należą do nowalijek?

• pomidory,
• ogórki,
• sałata masłowa,
• botwinka,
• szczaw,
• szczypiorek,
• szparagi,
• rzodkiewki,
• młody szpinak,
• fasolka szparagowa,
• młode ziemniaki,
• młoda marchewka,
• cebula dymka,
• natka pietruszki,
• korzeń pietruszki,
• rzeżucha (pieprzyca siewna).

Nowalijki – o tym pamiętaj podczas zakupów

Wiesz już, że nowalijki uprawiane w warunkach szklarniowych mogą zawierać więcej szkodliwych substancji niż te z pola. Nie oznacza to jednak, że musisz czekać na wartościowe produkty do czerwca.

Podczas zakupów zwracaj uwagę przede wszystkim na świeżość nowalijek. Idealne młode wiosenne warzywa to takie, które mają zielone liście pozbawione przebarwień i pierwszych oznak gnicia. Ich bulwy powinny być gładkie i sprężyste. Najlepiej stawiać na warzywa o średniej wielkości (duży rozmiar może świadczyć o przenawożeniu). Kolejną kwestią jest zapach warzyw. Zdrowe nowalijki powinny mieć delikatny, lecz wyczuwalny naturalny aromat. Zawsze lepiej wybierać rośliny z gospodarstw ekologicznych od lokalnych dostawców. Innym rozwiązaniem jest uprawa nowalijek na własnym parapecie. W domowych warunkach można wysiać na przykład szczypiorek, natkę pietruszki czy rzeżuchę.

Jak przechowywać nowalijki?

Czy warto jeść nowalijki? Tak! Wybierając te sklepowe, należy jednak pamiętać o kilku zasadach. Po pierwsze: pochodzenie i świeżość nowalijek. Po drugie sposób ich przechowywania.

Przed spożyciem warzyw zawsze należy je dokładnie umyć. Nowalijki przechowujemy w zimnie i umiarkowanej wilgoci. Nie wkładamy ich do foliowych woreczków, gdyż skutkuje to uwalnianiem zawartych w roślinach azotanów w nadmiernych ilościach. Najlepiej owinąć warzywa w wilgotny ręcznik papierowy i włożyć do specjalnej szuflady w lodówce. Należy przy tym unikać układania obok takich owoców jak jabłka czy gruszki (te gatunki wydzielają etylen, więc nowalijki mogą szybciej zwiędnąć). Drobniejsze nowalijki można włożyć do pojemnika spożywczego. Warzywa gruntowe utrzymują swoją świeżość z reguły około trzech dni. Warto dobrze zaplanować zakupy, jadłospis i wykorzystanie nowalijek w kuchni, aby nie wyrzucać warzyw, które – mimo właściwego przechowywania – utracą swoje walory.

Czy nowalijki są zdrowe?

Sezonowe warzywa i owoce to ważny element każdej zdrowej diety. Różnorodne gatunki zawierają całą gamę składników odżywczych niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Produkty roślinne są dobrym źródłem węglowodanów, błonnika pokarmowego, witamin, składników mineralnych i związków antyoksydacyjnych.

Węglowodany są głównym źródłem energii, a błonnik usprawnia procesy trawienia. Witaminy i składniki mineralne mają wpływ na działanie wszystkich narządów i układów w organizmie. Z kolei antyoksydanty (przeciwutleniacze) chronią komórki przed nagromadzeniem szkodliwych wolnych rodników. Wolne rodniki uszkadzają zdrowe komórki, przyspieszają procesy starzenia i zwiększają podatność na infekcje.

Czy w takim razie nowalijki są zdrowe? Tak, jednak – tak jak wspomniano wyżej – należy zwracać uwagę na ich świeżość, pochodzenie i sposób przechowywania. Wielu konsumentów rezygnuje z nowalijek ze względu na nieuczciwe praktyki rolników i wykorzystywany do przyspieszania wzrostu rośliny azot.

Azot to związek potrzebny roślinom do wzrostu, lecz metabolizują go one w zależności od tego, ile światła otrzymują. Zarówno w szklarni, jak i na polu – podczas krótkich wiosennych dni – światła słonecznego jest bardzo niewiele. Niestety, nowalijki pobierają azot w sposób nieselektywny, a jego nadmiar odkłada się w roślinie w postaci związków zwanych azotanami. Azotany same w sobie nie są szkodliwe, jednak mogą być redukowane do azotynów, czyli prekursorów związków o działaniu rakotwórczym. Najwięcej azotanów gromadzą: rzodkiewka, sałata, szpinak, szczypior, a najmniej ogórki i pomidory.

Oczywiście nie oznacza to, że nie możesz kupić rzodkiewki czy natki pietruszki w kwietniu. Warto być jednak świadomym zagrożeń i nieuczciwych praktyk rolników. Aby zminimalizować ryzyko dostarczania do organizmu szkodliwych związków, należy pamiętać, że:

• Najlepsze nowalijki to te pojawiające się w sklepach na przełomie maja i czerwca. W tym czasie krajowe uprawy roślin są w rozkwicie i jest największa szansa, że ich wzrost nie był przyspieszany związkami azotowymi.
• Wybierając w sklepie szczaw, cebulę dymkę, szczypiorek, szpinak, botwinkę, pomidory, ogórki i inne produkty roślinne, warto zwracać uwagę na ich wygląd i zapach.
• Warzywa należy przechowywać zgodnie z zasadami przedstawionymi wyżej.
• Nowalijki powinny stanowić aromatyczny dodatek do dania, a nie jego główną część. Można z nich przyrządzać zdrowe sałatki, pokrojone na drobne kawałki dodawać do twarogu czy dekorować nimi kanapki.
• Świetnym rozwiązaniem jest także domowa uprawa nowalijek.

Młode warzywa, czyli wiosna na talerzu

Wiesz już, jak właściwie wybierać i przechowywać nowalijki. Poniżej znajdziesz popularne warzywa wiosenne wraz z ich drogocennymi właściwościami. Każde z nich stanowi świetny dodatek do sałatek, kanapek, dań i przekąsek na słono.

Nać pietruszki

Natka pietruszki to doskonałe źródło witaminy C. W 100 g świeżej zielonej pietruszki znajdziemy trzykrotnie więcej kwasu askorbinowego niż w owocach cytrusowych. Do tego dochodzą liczne składniki mineralne (potas, wapń, magnez, żelazo) i beta karoten (pochodna witaminy A, która poprawia wzrok, zapewnia właściwy wzrost kości i pozytywnie wpływa na wygląd skóry).

Szczypiorek

Zwiastun wiosny i doskonały dodatek do kanapek, sałatek czy twarożków. W szczypiorku znajdziemy wiele witamin (C, A, K i z grupy B), a także fosfor, żelazo, potas, sód, wapń i magnez. Warzywo dobrze działa na układ pokarmowy (przyspiesza trawienie i zapobiega zaparciom) oraz łagodzi suchy kaszel i chrypkę.

Rzodkiewka

Rzodkiewki zawierają spore ilości białka, węglowodanów i składników mineralnych. Lekko ostry smak zawdzięczają olejkom eterycznym. Rzodkiewka to jedno z najmniej kalorycznych warzyw (16 kcal w 100 g), które dodatkowo pobudza trawienie i wspomaga pracę wątroby.

Zdrowa dieta w ofercie cateringu dietetycznego Maczfit

Chcesz, aby warzywa i owoce były główną częścią Twojej diety? Masz problem ze zmianą nawyków żywieniowych na zdrowsze? Zachęcamy do zapoznania się z ofertą cateringu dietetycznego Maczfit. Znajdziesz u nas różne diety pudełkowe w kilku wariantach kalorycznych. W sezonie wiosennym, aby urozmaicić jadłospis, do dań dodajemy nowalijki z ekologicznych upraw.

Zapraszamy również do zapoznania się z innymi wpisami na blogu Maczfit. Dowiesz się z nich między innymi, czy dieta warzywna jest zdrowa i które witaminy zaliczamy do związków antyoksydacyjnych.

Barbara Szczepańska-Więcławek