Dieta cukrzycowa – co może znaleźć się w diecie diabetyka?

Cukrzyca typu 2 to jedna z najczęściej diagnozowanych chorób dietozależnych. Osoby chorujące na cukrzycę muszą szczególnie zadbać o swój jadłospis. Dieta cukrzycowa to sposób odżywiania oparty na zasadach prawidłowego żywienia skierowanych do osób zdrowych z uwzględnieniem kontroli ilości i jakości przyjmowanych węglowodanów, ograniczeniem cukrów prostych oraz zadbaniem o regularne spożywanie posiłków. Co jeść przy cukrzycy, a czego unikać? W tym artykule znajdziesz najważniejsze informacje o diecie diabetyka.

Dlaczego dieta w cukrzycy typu 2 ma tak duże znaczenie?

Cukrzyca to choroba o podłożu metabolicznym. Charakteryzuje się hiperglikemią (podwyższonym poziomem glukozy we krwi) oraz zaburzonym wydzielaniem i/lub działaniem insuliny. Stan przewlekłej hiperglikemii niesie ze sobą ryzyko uszkodzenia różnych narządów. Wyróżniamy kilka typów cukrzycy, z czego najpowszechniejszą jest cukrzyca typu 2.

Głównym czynnikiem ryzyka cukrzycy typu 2 jest otyłość. Dlatego nawet niewielka redukcja masy ciała sprzyja osiągnięciu podstawowych celów leczenia cukrzycy. Badania wykazały, że zmiana stylu życia polegająca na zwiększeniu aktywności fizycznej i zastosowaniu diety redukcyjnej oraz uzyskanie spadku masy ciała przynajmniej o 5% istotnie wpływa na spadek zachorowalności na cukrzycę u osób otyłych z nieprawidłową tolerancją glukozy.

U chorych na cukrzycę częściej występują zaburzenia lipidowe, co przyczynia się do częstszego występowania chorób układu sercowo-naczyniowego. U większości chorych na cukrzycę występuje nadciśnienie tętnicze, natomiast zmniejszenie nadmiernej masy ciała ma korzystny wpływ na stabilizację ciśnienia i stężenia cholesterolu.

Przewlekłe powikłania to poważny problem chorych na cukrzycę typu 2. Trudności w uregulowaniu cukru we krwi oraz schorzenia towarzyszące (nadciśnienie tętnicze, hiperlipidemia) prowadzą do takich powikłań, jak:

• retinopatia – uszkodzenie naczyń krwionośnych znajdujących się w siatkówce oka,
• nefropatia – uszkodzenie miąższu nerek,
• neuropatia – uszkodzenie nerwów głównie w obrębie dłoni i stóp (określane potocznie mianem „stopy cukrzycowej”),
• choroba niedokrwienna serca,
• miażdżyca tętnic obwodowych.

Dlatego tak ważne w leczeniu cukrzycy jest:

• uzyskanie optymalnego stężenia glukozy we krwi,
• poddawanie się regularnej kontroli glikemii,
• wyrównanie zaburzeń lipidowych,
• kontrola ciśnienia tętniczego krwi.

Do osiągnięcia tego niezbędna jest właściwa farmakoterapia, ale również prawidłowe żywienie i styl życia. Dieta w cukrzycy typu 2 ma istotne znaczenie w zapobieganiu i leczeniu przewlekłych powikłań cukrzycy i korzystnie wpływa na ogólny stan zdrowia.

Ze względu na częste współistnienie cukrzycy typu 2 i chorób układu sercowo-naczyniowego (miażdżycy, nadciśnienia tętniczego) pozytywne działanie u pacjentów z cukrzycą wykazuje między innymi dieta śródziemnomorska.

Główne zasady w diecie cukrzycowej

• częste, ale nieobfite posiłki o stałych porach,
• osobom z nadwagą lub otyłością zaleca się zmniejszenie masy ciała (należy wprowadzić w życie zasady diety redukcyjnej i zwiększyć aktywność fizyczną),
• w każdym posiłku powinny znaleźć się warzywa,
• świeże owoce można jeść codziennie, ale należy uwzględnić ich indeks i ładunek glikemiczny,
• należy ograniczyć spożycie owoców przetworzonych (z puszek, w syropie, kandyzowanych) i bazować na świeżych,
• węglowodany złożone w diecie powinny pochodzić głównie z pełnego ziarna zbóż (pełnoziarniste produkty zbożowe) oraz warzyw,
• należy wybierać węglowodany o niskim indeksie glikemicznym (<55),
• zawartość błonnika w jadłospisie diety cukrzycowej powinna wynosić około 25-40 g/dobę –  jego spożycie korzystnie wpływa na układ trawienny oraz obniża cholesterol, a dodatkowo spowalnia wchłanianie węglowodanów z posiłku,
• 30-35% wartości energetycznej diety powinny zapewniać tłuszcze (tłuszcze zwierzęce nasycone poniżej 10%), należy zadbać o obecność w diecie tłuszczów wielonienasyconych omega,
• należy ograniczyć do minimum spożycie izomerów trans kwasów tłuszczowych,
• udział energetyczny białek w diecie powinien wynosić 15-25% (nieco niższa podaż białka zalecana jest u pacjentów z współistniejącą przewlekłą chorobą nerek),
• warto zwiększyć udział roślinnych źródeł białka w diecie,
• u chorych z niewyrównaną cukrzycą i  nadmierną masą ciała można zastosować dietę o niższej zawartości węglowodanów i zwiększonej zawartości białek i tłuszczów – taka dieta może pomóc w uregulowaniu poziomu cukru oraz przyspieszyć redukcję masy ciała.

Wdrożenie tych wszystkich zasad, zwłaszcza na początku, może okazać się trudne, dlatego warto skonsultować się z dietetykiem.

Cukrzyca typu 2 – dieta o niskim indeksie glikemicznym

Produkty o niskim indeksie glikemicznym polecane są nie tylko cukrzykom, ale również osobom zmagającym się z insulinoopornością.

Czym jest indeks glikemiczny i jaki ma wpływ na stężenie glukozy we krwi?

Indeks glikemiczny produktów (IG) wyrażany jest w procentach i opisuje tempo wzrostu poziomu glukozy we krwi po spożyciu danego produktu w porównaniu do tempa wzrostu poziomu glukozy po spożyciu „czystego cukru” (np. w formie roztworu glukozy).

Węglowodany, które łatwo się rozkładają, ulegają szybkiemu wchłanianiu do krwioobiegu i gwałtowniej powodują wzrost glikemii poposiłkowej, natomiast węglowodany, które trudniej poddają się procesowi hydrolizy, wchłaniają się powoli i łagodnie podwyższają glikemię poposiłkową, nie powodując tym samym dużych skoków poziomu cukru we krwi.

Żywność pod względem wysokości indeksu glikemicznego dzielimy na 3 grupy:

• produkty o niskim IG <55,
• produkty o średnim IG między 55 a 70,
• produkty o wysokim IG >70.

Na wartość IG mają wpływ głównie następujące czynniki:

• czas obróbki termicznej produktu – im dłuższy, tym IG wyższy,
• temperatura produktu – np. ostudzone ziemniaki mają niższy IG, niż ciepłe,
• stopień dojrzałości surowca – np. im bardziej dojrzały owoc, tym wyższy IG.

Jednak sam IG nie przesądza o tym, z czego powinno składać się zdrowe danie w diecie cukrzycowej. W układaniu diety cukrzycowej znaczenie ma również ładunek glikemiczny.

Co to jest ładunek glikemiczny i jakie ma znaczenie w diecie osób z cukrzycą?

Ładunek glikemiczny (ŁG) mówi o tym, ile tak naprawdę musielibyśmy zjeść danego produktu, aby wzrósł poziom glukozy we krwi. Najprościej można przedstawić to na przykładzie arbuza.

Arbuz ma wysoki IG (72), ale w 100 g tego owocu znajduje się tylko 8 g węglowodanów. ŁG można obliczyć ze wzoru: (ilość węglowodanów w porcji x IG)/100. Zatem 100 g arbuza ma ŁG zaledwie 5,8.

Produkty o niskim ładunku to wszystkie, dla których wynosi on <10, o średnim – między 10 a 20. Zalecany ŁG na dobę to 80-120. Na obniżenie ładunku glikemicznego potrawy, w której znajdują się węglowodany, wpływa obecność takich składników, jak białka, tłuszcze i błonnik pokarmowy.

Dieta cukrzycowa – tabela. Przykładowe produkty o niskim IG dla osób chorujących na cukrzycę

Dieta cukrzycowa ogranicza niektóre produkty spożywcze, szczególnie te o wysokim indeksie glikemicznym. Czy to oznacza, że w diecie osoby z cukrzycą zostają tylko niektóre warzywa? Oczywiście, że nie!

Przykładowy jadłospis diety cukrzycowej może być bardzo pożywny, smaczny i różnorodny. Wszystko zależy od tego, z jakich produktów go skomponujesz, pamiętając o tym, że najważniejsze jest utrzymanie prawidłowego stężenia glukozy we krwi.

Poniżej prezentujemy zestawienie wybranych produktów spożywczych o niskim indeksie glikemicznym, czyli poniżej 55. Należy pamiętać, że zdrowa dieta cukrzycowa powinna składać się z produktów z różnych grup.

W menu cukrzyka powinny znaleźć się warzywa, owoce, produkty zbożowe pełnoziarniste, źródła białka, a także odpowiednie ilości produktów, zawierających kwasy tłuszczowe z grupy omega.

Produkt – Indeks glikemiczny (IG)

• awokado – 10,
• pieczarki – 10,
• cukinia – 15,
• kalafior – 15,
• kapusta czerwona, biała, włoska, pekińska – 15,
• ogórek – 15,
• papryka – 15,
• pomidor – 15,
• rzodkiewka – 15,
• seler naciowy – 15,
• szpinak – 15,
• agrest i czarna porzeczka – 15,
• migdały i orzechy (laskowe, włoskie, pistacje) – 15,
• grejpfrut – 25,
• maliny – 25,
• kasza jęczmienna (pęczak) – 25,
• brzoskwinia – 30,
• mandarynki- 30,
• ser twarogowy chudy – 30,
• truskawki – 40
• kasza gryczana – 40,
• płatki owsiane – 40,
• figi suszone – 50,
• chleb żytni razowy – 50.

Dieta cukrzycowa – co wolno jeść?

Cukrzyk może komponować swój jadłospis z szerokiej gamy produktów spożywczych. Odpowiednio skomponowana dieta dostarczy organizmowi wszystkich cennych składników odżywczych.

Pamiętaj, że aby dieta była właściwie zbilansowana i wspomagała leczenie cukrzycy, powinna być dostosowana do indywidualnych potrzeb. Jeśli spożywanie produktów uważanych za bezpieczne powoduje u Ciebie nieprzyjemne dolegliwości, wyklucz je z jadłospisu.

W celu ułożenia zdrowego, smacznego i różnorodnego jadłospisu, skonsultuj się z dietetykiem.

Co mogą jeść cukrzycy?

• chude mięso (kurczak, indyk) i przetwory mięsne,
• świeże ryby i owoce morza,
• mleko i jego naturalne przetwory: twarogi, sery żółte, pleśniowe, naturalnie fermentowane produkty mleczne (kefir, jogurt),
• jaja,
• produkty pełnoziarniste (takie jak ryż brązowy, makaron pełnoziarnisty),
• oleje roślinne, oliwa z oliwek,
• orzechy, pestki,
• nasiona roślin strączkowych,
• warzywa, przede wszystkim: bakłażan, botwinka, brokuły, brukselka, cebula dymka, cukinia, cykoria, kabaczek, kapusta, kalafior, koper, karczochy, kukurydza, ogórki, pomidory, papryka, sałata, szparagi, szpinak, rzepak, rzodkiewki, rukola, zielony groszek,
• owoce o niskiej zawartości węglowodanów: grejpfrut, cytryna, papaja, żurawina, arbuz, niektóre owoce jagodowe,
• zioła i przyprawy: bazylia, czosnek, imbir, kolendra, mięta, pieprz, pietruszka, szczypiorek, tymianek.

Dieta cukrzycowa a owoce – jeść czy nie jeść?

Tak naprawdę w diecie przy cukrzycy panują proste zasady, których szybko można się nauczyć. Ważne, aby wdrożyć pewne zdrowe nawyki. Jakie są w diecie cukrzycowej produkty zakazane?

Oprócz oczywistych słodyczy, słodkich napojów gazowanych, jasnego pieczywa i cukru, na myśl zapewne przychodzą Ci owoce. Nic bardziej mylnego!

W diecie cukrzycowej typu 2 zalecane jest nawet codzienne spożywanie owoców, jednak w umiarkowanych ilościach. Dwie porcje owoców dziennie (1 porcja = garść) na diecie cukrzycowej nie wpłyną negatywnie na poziom glikemii, a wręcz podziałają wspomagająco na proces leczenia, ponieważ owoce są nie tylko źródłem węglowodanów prostych, ale też cennego błonnika pokarmowego oraz składników mineralnych i witamin antyoksydacyjnych.

Prawidłowa dieta cukrzyka – produkty przeciwwskazane

A jakie produkty nie powinny się znaleźć w diecie osób z cukrzycą?

Poniżej lista artykułów spożywczych, które mogą gwałtownie wpływać na poziom cukru we krwi:

• fast-food,
• dania wysoko przetworzone, gotowe dania ze sklepu,
• słodycze, wyroby cukiernicze,
• słone przekąski,
• biały cukier,
• miód, powidła, dżemy, konfitury,
• owocowe jogurty i serki,
• gotowe sosy słodko-kwaśne, ketchup,
• płatki śniadaniowe,
• suszone owoce: daktyle, rodzynki, figi suszone i morele,
• owoce o wysokiej zawartości fruktozy: winogrona, czereśnie, banany, gruszki,
• słodkie napoje, słodzone napoje gazowane,
• alkohol.

Dieta cukrzycowa w ciąży

Cukrzyca ciążowa to zaburzenie tolerancji węglowodanów, które może wystąpić między 24. a 28. tygodniem ciąży. Po zdiagnozowaniu cukrzycy ciążowej należy bezzwłocznie zastosować odpowiednią dietę cukrzycową.

Cukrzyca ciążowa stanowi sygnał ostrzegawczy – stwarza duże ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2 po okresie ciąży. Zastosowanie diety cukrzycowej w czasie ciąży i zmiana nawyków żywieniowych na stałe, zmniejsza ryzyko rozwinięcia się w przyszłości cukrzycy.

Postępowanie dietetyczne dla kobiet z cukrzycą ciążową kieruje się podobnymi zasadami, jak każda dieta cukrzycowa, z tym, że w ciąży nie dąży się do redukcji masy ciała ze względu na potrzeby rozwijającego się płodu.

Dieta cukrzycowa – jadłospis od Maczfit

Sprawdź ofertę Maczfit, gdzie znajdziesz gotową dietę Diabetic & Low Sugar. Ta dieta sprawdzi się w przypadku osób chorujących na cukrzycę i insulinooporność.

Jeśli Twoim celem jest dodatkowo spadek masy ciała, wybierz dietę o obniżonej wartości kalorycznej (zgodnie z Twoim deficytem kalorycznym).

Pamiętaj, że w zahamowaniu rozwoju cukrzycy i dbaniu o zdrowe nawyki równie ważna jest aktywność fizyczna.

Agata Sobczak

Absolwentka żywienia człowieka i oceny żywności na SGGW w Warszawie. Szczególnie interesuje się dietoterapią przy zaburzeniach metabolicznych (insulinooporność i cukrzyca) i hormonalnych (choroby tarczycy). Chętnie poszerza swoją wiedzę na szkoleniach, kursach i warsztatach. W Maczfit odpowiada za posiłki #less carbs z diety z wyborem dań oraz diety Diabetic i Hypo Hashimoto. Zamiłowanie do dietetyki odkryła studiując na kierunku gastronomia i hotelarstwo. W wolnych chwilach uwielbia gotować. W kuchni często eksperymentuje zmieniając popularne potrawy w ich zdrowsze wersje.