Dieta niskohistaminowa – wskazania i zakazane produkty

Główną zasadą diety niskohistaminowej jest zmniejszenie lub całkowite wykluczenie z jadłospisu produktów zawierających histaminę. Z tego artykułu dowiesz się, czym jest histamina i jakie są główne objawy jej nietolerancji. Poznasz także najważniejsze zasady diety antyhistaminowej.

Histamina – co to za związek?

Histamina to hormon, który naturalnie występuje w organizmie człowieka.

Histamina jest magazynowana w komórkach tucznych organizmu i pełni w nim kilka ważnych funkcji (przede wszystkim funkcję ochronną i stymulującą). Histamina odpowiada między innymi za proces wydzielania kwasu solnego w żołądku, perystaltykę jelit oraz rytm snu. Jednak jej nadmiar może skutkować poważnymi dolegliwościami.

W komórkach tucznych histamina występuje w postaci nieaktywnej.

Wśród czynników, które aktywują wydzielanie histaminy znajdują się między innymi:

• bodźce termiczne (niskie i wysokie temperatury, promieniowanie słoneczne),
• bodźce chemiczne (leki),
• toksyny, wirusy, bakterie i grzyby,
• jad owadów,
• alkohol,
• alergeny pokarmowe.

Drugim źródłem histaminy, obok naturalnej produkcji wewnętrznej, jest żywność. Histamina znajduje się głównie w kiszonkach, składzie wędlin i serów dojrzewających, fermentowanych produktów mlecznych, owoców morza i przetworzonej żywności.

Dieta niskohistaminowa przy alergii i nietolerancji histaminy

Histamina powstaje z aminokwasu histydyny w procesie przechowywania i dojrzewania produktów spożywczych. Po spożyciu takich produktów przez osoby zdrowe histamina bez problemu rozkłada się w jelitach. Dzieje się tak za sprawą enzymu DAO, czyli enzymu diaminooksydazy.

Enzym diaminooksydaza to związek, którego głównym zadaniem jest redukować nadmiar histaminy. Największe stężenie enzymu DAO występuje w jelicie cienkim oraz komórkach nabłonkowych nerek, okrężnicy i łożyska.

Czym różni się nietolerancja histaminy od alergii na histaminę?

Alergia a nietolerancja pokarmowa:

• Alergia – nieprawidłowa odpowiedź układu odpornościowego organizmu na zawarty w żywności alergen.
• Nietolerancja pokarmowa – powstaje bez udziału układu odpornościowego. Spowodowana jest brakiem lub upośledzeniem enzymu odpowiedzialnego za metabolizm danego związku.

Kiedy mamy do czynienia z nietolerancją histaminy?

Nietolerancja histaminy (histamine intolerance) diagnozowana jest w przypadku obniżenia aktywności jelitowej enzymu DAO. Gdy enzym nie jest w stanie prawidłowo rozłożyć produktów, które zawierają znaczną ilość histaminy, pojawiają się nieprzyjemne objawy nietolerancji histaminy.

Aktywność DAO jest zmienna fizjologicznie, a wpływ na nią mają różne czynniki (np. przewlekły stres).

Upośledzenie działania enzymu może być spowodowane również przez:

• czynniki genetyczne – polimorfizm genetyczny obniżający aktywność DAO;
• uszkodzenie komórek jelita w przebiegu zakażeń, nieswoistych chorób zapalnych jelit i enteropatii alergicznej;
• przewlekłą chorobę nerek, choroby wątroby, takie jak wirusowe zapalenie wątroby i marskość;
• przewlekłą pokrzywkę skórną (mastocytozę skórną);
• niedobór substancji służących jako katalizatory diaminooksydazy – cynku, miedzi, witaminy C i witaminy B6.

Podwyższony poziom histaminy często jest wynikiem chorób infekcyjnych i przyjmowania niektórych leków. Wzrost stężenia hormonu może pojawiać się również w wyniku wysiłku fizycznego i wahań hormonalnych.

Do głównych objawów nietolerancji histaminy należą:

• świąd skóry, pokrzywka, wysypka,
• czerwone plamy na skórze,
• obrzęk tkanek, opuchlizna,
• wodnisty katar, odruch kichania,
• zaczerwienienie spojówek, łzawienie oczu,
• bóle głowy, zawroty głowy,
• zmęczenie,
• nieregularne miesiączki,
• uderzenia gorąca,
• skurcz oskrzeli, napadowy suchy kaszel,
• świszczący oddech, uczucie duszności,
• zaburzenia rytmu serca, kołatanie serca,
• wzrost ciśnienia tętniczego krwi,
• wzmożone wydzielanie soków żołądkowych,
• ból brzucha, zaparcia, wzdęcia, zapalenie błony śluzowej żołądka,
• problemy z zaśnięciem i utrzymaniem głębokiego snu,
• w niektórych przypadkach nawet utrata świadomości.

Jak leczyć nietolerancję histaminy?

Zarówno przy alergii, jak i nietolerancji pokarmowej kluczowa jest szybka diagnostyka. Objawy histamine intolerance są podobne do dolegliwości, jakie wynikają z innych chorób (SIBO, celiakia, zespół jelita drażliwego).

W celu potwierdzenia nietolerancji histaminy wykonuje się test na aktywność enzymu DAO z surowicy krwi. Diagnostyka obejmuje często również badania genetyczne oraz testy uzupełniające (badanie poziomu witaminy B6, miedzi i cynku).

Leczenie nietolerancji powinno odbywać się pod ścisłą kontrolą lekarza i w konsultacji z dietetykiem. Głównymi elementami leczenia są: farmakologia oraz odpowiednio zbilansowana dieta eliminacyjna, czyli dieta antyhistaminowa.

Dieta antyhistaminowa – główne założenia

Dieta antyhistaminowa jest dietą eliminacyjną. Z jadłospisu osoby nietolerującej histaminy należy wykluczyć produkty, które zawierają ten związek oraz artykuły spożywcze podwyższające poziom histaminy w organizmie. Aby odpowiednio zbilansować dietę, w jadłospisie należy uwzględnić bezpieczne, zdrowe i wartościowe zamienniki wykluczonych produktów.

Co ważne, każdy organizm ma inny próg nietolerancji histaminy. Dlatego przykładowy jadłospis diety antyhistaminowej najlepiej ułożyć indywidualnie, po konsultacji z dietetykiem.

Dieta antyhistaminowa – najważniejsze zasady:

• Dieta antyhistaminowa powinna bazować na świeżych, jak najmniej przetworzonych produktach spożywczych.
• Do produktów niezalecanych należą zarówno te, które zawierają histaminę, jak i artykuły spożywcze, stymulujące jej wydzielanie w naszym organizmie.
• Układając jadłospis, należy wziąć pod uwagę ewentualne inne schorzenia. Nietolerancja histaminy często idzie w parze z nietolerancją laktozy i celiakią. Innymi dolegliwościami zdrowotnymi, które mogą towarzyszyć nietolerancji, są: zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna i endometrioza.
• Zdrowe dania należy przygotowywać w oparciu o techniki kulinarne, takie jak: gotowanie w lekko osolonej wodzie i na parze, pieczenie w folii i pergaminie lub na suchej patelni (bez dodatku tłuszczu).
• Należy pamiętać o tym, że każda dieta eliminacyjna, a więc również dieta antyhistaminowa, powinna być odpowiednio zbilansowana zarówno pod względem wszystkich niezbędnych składników odżywczych, jak i kaloryczności.
• Układając dietę, warto zwrócić uwagę na podaż witamin B6 i C oraz miedzi i cynku. Składniki te są katalizatorami enzymu uczestniczącego w rozkładzie histaminy (enzym DAO).

Czego nie można jeść na diecie antyhistaminowej?

Z diety antyhistaminowej trzeba wykluczyć:

• produkty spożywcze, które zawierają histaminę;
• produkty, które mają zdolność do zwiększania wydzielania histaminy w organizmie;
• produkty, które są inhibitorami enzymu DAO (blokują jego prawidłowe działanie).

Na liście produktów zakazanych znajdują się:

• fermentowane produkty mleczne;
• wędliny i sery dojrzewające (parmezan, niebieski ser, gouda, ementaler, camembert);
• kefir, maślanki, jogurty;
• wysoko przetworzone mięso (konserwy, pasztety, kiełbasy, salami);
• żywność wysoko przetworzona zawierająca sztuczne barwniki i konserwanty;
• kiszonki (kiszona kapusta, kiszone ogórki itp.);
• owoce morza, ryby o ciemnym mięsie (tuńczyk, makrela, sardynka), ryby wędzone, sosy rybne;
• suszone owoce, czekolada;
• awokado, owoce cytrusowe, truskawki;
• rośliny strączkowe, w tym soja i przetwory na jej bazie;
• grzyby;
• niektóre warzywa (szpinak, bakłażan, pomidory, fasola, jarmuż, szparagi) oraz niektóre produkty na ich bazie (takie jak przecier pomidorowy);
• orzechy (przede wszystkim orzeszki ziemne, włoskie, nerkowca), nasiona słonecznika;
• niektóre przyprawy (głównie chili, goździki, cynamon, gałka muszkatołowa, curry, sos sojowy);
• alkohol – przede wszystkim czerwone wino, piwo, cydr i szampan;
• inne napoje – takie jak zielona herbata, napoje energetyczne.

Co można jeść na diecie antyhistaminowej?

Produkty dozwolone:

• ryby o białym mięsie (dorsz, miruna, mintaj, okoń, flądra, pstrąg, sandacz, sola);
• mięso z dobrego źródła poddane obróbce termicznej, najlepiej kurczak, indyk, wołowina, wieprzowina, szynka gotowana i pieczona;
• nabiał: mleko, twaróg, miękki ser, ser mozzarella, ricotta, jaja, masło;
• owoce i warzywa (oprócz tych, które znajdują się na liście produktów niedozwolonych);
• produkty zbożowe – pieczywo pełnoziarniste, płatki owsiane, kasza gryczana niepalona, makarony, ryże;
• zdrowe tłuszcze roślinne – oliwa z oliwek, olej rzepakowy;
• siemię lniane, nasiona chia, pestki dyni, migdały;
• przyprawy: sól, pieprz, ziele angielskie;
• woda mineralna (najlepiej średnio zmineralizowana).

Dieta antyhistaminowa – podsumowanie

1. Histamina to związek, który naturalnie występuje w ludzkim organizmie. Histamina znajduje się również w składzie niektórych produktów spożywczych.
2. Osoby, u których występuje zaburzone działanie enzymu diaminooksydazy zmagają się z nietolerancją histaminy. Nietolerancja histaminy objawia się między innymi: świądem skóry, bólami głowy, wodnistym katarem, problemami żołądkowymi i wyższym ciśnieniem tętniczym krwi. Osoby nietolerujące histaminy mają również trudności z zasypianiem.
3. Nietolerancję histaminy można leczyć farmakologicznie (leki przeciwhistaminowe). Ważną częścią leczenia jest także właściwie ułożona dieta eliminacyjna, czyli dieta niskohistaminowa.
4. Dieta niskohistaminowa powinna bazować na świeżych, niskoprzetworzonych produktach spożywczych. Za bezpieczne uznaje się między innymi: świeże mięso z dobrego źródła, ryby o białym mięsie, nabiał, produkty zbożowe oraz większość warzyw i owoców.
5. Z jadłospisu diety antyhistaminowej trzeba wykluczyć: produkty fermentowane i długo dojrzewające, kiszonki, owoce morza, żywność wysoko przetworzoną, alkohol oraz niektóre warzywa, owoce i orzechy.

Z uwagi na fakt, że każdy organizm ma inny próg tolerancji histaminy, jadłospis diety eliminacyjnej warto skonsultować z dietetykiem.

W Maczfit możesz skorzystać z bezpłatnej konsultacji dietetycznej. Zachęcamy również do zapoznania się z szeroką ofertą naszych diet pudełkowych. 

Ewelina Hepnar

Magistrantka dietetyki na USM w Warszawie, ukończyła dwa kierunki – Technologię Żywności i Żywienie Człowieka oraz Jakość i Bezpieczeństwo Żywności na UR w Krakowie. Z doświadczenia pracy w gabinecie dietetycznym wyniosła umiejętność komponowania atrakcyjnych jadłospisów, odpowiadających potrzebom klientów w różnych jednostkach chorobowych i nie tylko. Interesuje się psychologią odżywiania, chętnie porusza tematy związane z reedukacją żywieniową i propagowaniem prawidłowych nawyków żywieniowych oraz budowaniem zdrowych relacji z jedzeniem. Wyznaje zasadę, że dieta ma być przyjemnością i wpływać korzystnie na zdrowie zarówno fizyczne, jak i psychiczne. W Maczfit jest odpowiedzialna za diety: No Gluten & Lactose, FODMAP, Care.