Dieta przeciwgrzybicza – zastosowanie i zasady

Grzybica przewodu pokarmowego, zwana kandydozą, spowodowana jest najczęściej przez nagromadzenie się w organizmie drożdżaków z rodzaju Candida albicans. Z tego artykułu dowiesz się, jakie są główne przyczyny i objawy kandydozy. Poznasz także sposoby leczenia grzybicy przewodu pokarmowego, do których należą stosowanie preparatów przeciwgrzybiczych i przestrzeganie zasad diety przeciwgrzybiczej. Zapraszamy do lektury!

Candida albicans – krótka charakterystyka drożdżaków

Drożdżaki Candida albicans naturalnie występują w organizmie człowieka. U niektórych zasiedlają błonę śluzową dróg oddechowych, u kobiet często bytują w drogach rodnych. Sporo drożdżaków znajduje się również w jelitach. Organizm zdrowej osoby dysponuje mechanizmami regulującymi ilość drożdżaków. Ich nadmiar jest usuwany z organizmu w ten sam sposób jak usuwa się bakterie patogenne. Poza tym drożdżaki podlegają regulacji przez korzystne bakterie jelitowe, co pomaga w utrzymaniu homeostazy układu pokarmowego.

Problem pojawia się jednak, gdy w obrębie przewodu pokarmowego dochodzi do nagromadzenia drożdżaków. W osłabionym układzie odpornościowym grzyby z rodziny Candida wytwarzają toksyczne substancje i nasilają rozprzestrzenianie się zakażenia. W efekcie dochodzi do zachwiania równowagi mikrobiomu jelitowego i wystąpienia nieprzyjemnych objawów. Jakie czynniki sprzyjają rozwojowi grzybicy przewodu pokarmowego?

Kandydoza przewodu pokarmowego – przyczyny

Główną przyczyną kandydozy jest osłabienie odporności organizmu. Drożdżaki mogą intensywnie rozwijać się w jelitach na skutek długotrwałej antybiotykoterapii.

Wśród przyczyn kandydozy wymienia się również stosowanie takich leków jak:

• inhibitory pompy protonowej (IPP),
• wziewne glikokortykosteroidy,
• cytostatyki,
• doustne środki antykoncepcyjne,
• doustne preparaty żelaza.

Grzybica układu pokarmowego często dotyka osób, które chorują na cukrzycę, celiakię, zespół jelita drażliwego i chorobę Leśniowskiego-Crohna. Do czynników ryzyka zaliczamy także przewlekły stres i nieprawidłowy tryb życia (brak aktywności fizycznej, źle zbilansowana dieta, niedobory witamin i składników mineralnych).

Objawy grzybicy w przewodzie pokarmowym

Objawy kandydozy zależą od tego, który narząd został zajęty przez chorobę. Grzybica może rozwijać się nie tylko w jelitach, ale również w obrębie jamy ustnej i gardła.

Poniżej znajdziesz listę wszystkich popularnych objawów kandydozy:

• zaczerwienienie i charakterystyczny biały nalot na powierzchni błon śluzowych dziąseł, języka i gardła,
• pieczenie i uczucie suchości w jamie ustnej,
• zaburzenia smaku,
• ból przy połykaniu, zaburzenia połykania,
• gorączka,
• owrzodzenia żołądka i jelit,
• nudności, wymioty,
• biegunka,
• wzdęcia, nadmierne wydzielanie gazów, ból brzucha,
• krwawienie z przewodu pokarmowego,
• świąd i pieczenie w okolicach odbytu.

Długotrwała kandydoza skutkuje problemami z utrzymaniem prawidłowej masy ciała. Niektórzy pacjenci obserwują u siebie nagły spadek, inni – niepokojąco duży wzrost masy ciała. Poza tym przy nieleczonej grzybicy przewodu pokarmowego mogą pojawić się alergie (skórne i oddechowe), nietolerancje pokarmowe, stany depresyjne, bóle stawów i zapalenie przewodu moczowego. U pacjentów często występują również problemy z sercem i tarczycą, a u kobiet dodatkowo – zaburzenia miesiączkowania.

Diagnostyka i proces leczenia kandydozy

Diagnostyką i leczeniem chorób ze strony przewodu pokarmowego zajmuje się gastroenterologia. Rodzaj wykonywanych badań zależy od specyfiki narządu zajętego chorobą. W przypadku grzybicy jamy ustnej często wystarczy badanie próbki pobranej z języka. Kandydozę przełyku, żołądka czy dwunastnicy rozpoznaje się dzięki badaniom endoskopowym (takim jak gastroskopia czy kolonoskopia).

Obecnym sposobem leczenia kandydozy, zgodnym z wytycznymi Amerykańskiego Towarzystwa Chorób Zakaźnych – IDSA, jest przede wszystkim stosowanie preparatów przeciwgrzybicznych (nystatyna, flukonazol).

Leczenie farmakologiczne dobierane jest indywidualnie do pacjenta. W leczeniu kandydozy pomaga również odpowiednio zbilansowana dieta przeciwgrzybicza.

Jakie są główne założenia diety przeciwgrzybiczej? Czy samo zdrowe jedzenie wystarczy, aby w przyszłości zapobiegać nawrotom kandydozy?

Dieta przeciwgrzybicza – zasady ogólne

To, co jemy i pijemy na co dzień, ma bardzo duży wpływ na funkcjonowanie naszego organizmu. Odpowiednio zbilansowana dieta eliminacyjna przy różnych schorzeniach układu pokarmowego jest ważną częścią leczenia. Poza tym zdrowy jadłospis stanowi istotny element profilaktyki – również w przypadku chorób grzybiczych.

Do głównych zasad diety przeciwgrzybiczej należą:

• ograniczenie źródeł węglowodanów prostych,
• dostarczanie odpowiedniej ilości wszystkich makroskładników,
• całkowita eliminacja produktów, które sprzyjają rozwojowi drożdży,
• utrzymanie równowagi kwasowo-zasadowej w organizmie,
• włączenie do diety produktów, które działają przeciwgrzybiczo.

Należy pamiętać, że każdy układ odpornościowy jest inny. Dieta przeciwgrzybicza musi być indywidualnie zbilansowana, dopasowana nie tylko do rodzaju i stopnia grzybicy, ale również stylu życia pacjenta.

Układając jadłospis w diecie przeciwgrzybiczej, należy wziąć pod uwagę ewentualne nietolerancje pokarmowe i choroby współistniejące (takie jak cukrzyca czy zespół jelita drażliwego).

Odpowiednio zbilansowana dieta przeciwgrzybicza ma na celu:

• niwelowanie przykrych dolegliwości ze strony układu pokarmowego,
• wzmocnienie barier ochronnych organizmu,
• przywrócenie prawidłowej flory bakteryjnej jelit.

Główną zasadą w diecie przeciwgrzybiczej jest znaczne ograniczenie produktów z dodatkiem drożdży i węglowodanów prostych, które sprzyjają mnożeniu się drożdżaków zarówno w moczu, jak i surowicy krwi. Bezpośrednim źródłem cukrów prostych jest żywność wysoko przetworzona, w tym słodycze i wyroby cukiernicze. Przykładowy jadłospis powinien uwzględniać jednak źródła węglowodanów złożonych, dzięki którym dostarczamy organizmowi cenny błonnik.

W namnażaniu dobrych bakterii jelitowych pomagają przeciwutleniacze, czyli związki obecne głównie w warzywach i owocach. Istotne jest również spożywanie produktów zawierających składniki odżywcze wzmacniające odporność. Należą do nich głównie witaminy D i E, żelazo, cynk i selen. Najwięcej właściwości grzybobójczych mają z kolei pomidory (najlepiej jeść je bez skórki), seler, por, cebula i czosnek.

Dieta przeciwgrzybicza może być podzielona na etapy – w zależności od aktualnego stanu zdrowia pacjenta. Etapy diety różnią się poszczególnymi składnikami pożywienia. Na początku bardzo restrykcyjnie podchodzi się do eliminowania węglowodanów, z czasem włączając z powrotem do jadłospisu na przykład więcej owoców.

Cukry proste, produkty zawierające drożdże, produkty wysoko przetworzone, czyli czego unikać w diecie przeciwgrzybiczej?

Poniżej znajdziesz listę produktów, których nie powinny spożywać osoby zmagające się z grzybicą:

• produkty zawierające drożdże, czyli na przykład: pieczywo (chleb i bułki), ciasta drożdżowe, pizza,
• inne produkty zbożowe z białej mąki (makarony, ryże), a także dania na bazie białej mąki (kluski, pierogi, naleśniki),
• produkty zawierające ocet, na przykład marynowane warzywa,
• żywność wysoko przetworzona – fast food, gotowe dania ze sklepu, gotowe sosy,
• słodycze i wyroby cukiernicze, słodzone napoje mleczne,
• słone przekąski,
• produkty fermentowane – kiszona kapusta, ogórki kiszone itp.,
• produkty zawierające zwiększoną dawkę tłuszczów utwardzanych, na przykład margaryna, oleje rafinowane,
• sery pleśniowe, sery bardzo dojrzałe (camembert, brie),
• wędliny suszone, długo dojrzewające (salami),
• owoce o wysokim indeksie glikemicznym, suszone owoce, soki owocowe,
• ostre przyprawy,
• napoje gazowane,
• alkohol, głównie wino, piwo.

Dieta przeciwgrzybicza – co można jeść?

Odpowiednio zbilansowana dieta eliminacyjna jest bardzo pożywna i smaczna. W jadłospisie należy postawić na produkty zbożowe z pełnego ziarna, dobrej jakości produkty mleczne oraz świeże warzywa i owoce o niskim indeksie glikemicznym. Z zatrzymaniem rozwoju kandydozy można walczyć również za pomocą zdrowych tłuszczów pochodzących ze sprawdzonego źródła (oleje roślinne, ryby, owoce morza).

Sprawdź pełną listę produktów dozwolonych w diecie przeciwgrzybiczej:

• pełnoziarniste produkty zbożowe, na przykład: pieczywo żytnie, bezglutenowe, gruboziarniste kasze, ryż dziki i brązowy, makaron pełnoziarnisty, kasza gryczana, kasza jaglana,
• produkty białkowe zalecane w diecie przeciwgrzybiczej, czyli na przykład niskotłuszczowy jogurt naturalny bez cukru, chude mleko,
• zielone warzywa (najlepiej na surowo),
• warzywa kapustne,
• warzywa strączkowe (głównie soczewica, ciecierzyca, fasola),
• kiełki zbóż,
• orzechy włoskie, laskowe, migdały,
• siemię lniane,
• owoce cytrusowe (grejpfruty, pomarańcze, cytryny), a także zielone jabłka, wiśnie, awokado,
• nierafinowane oleje roślinne, na przykład oliwa z oliwek,
• chude mięso: drób, cielęcina, jagnięcina, królik,
• owoce morza, ryby,
• jaja,
• soki warzywne,
• napary ziołowe, herbaty owocowe,
• woda mineralna.

W walce z grzybicą warto wspomóc się ziołami oraz preparatami probiotycznymi. Szczególne właściwości wykazują szczepy bakterii probiotycznych z rodziny Lactobacillus. 

Podsumowanie: kandydoza przewodu pokarmowego – fakty i mity

Fakty:

• Kandydoza to grzybica (drożdżyca) w przewodzie pokarmowym. Choroba może zająć zarówno okolice jamy ustnej, jak i żołądek czy jelita.
• Najważniejszym elementem leczenia jest farmakologia. Preparaty powinny być indywidualnie dobrane do potrzeb pacjenta.
• Ważną częścią zarówno leczenia, jak i profilaktyki grzybicy jest odpowiednio zbilansowana, zdrowa dieta. Pacjenci z kandydozą powinni unikać cukrów prostych i produktów zawierających drożdże. Podstawą diety przeciwgrzybiczej są: warzywa, owoce o niskim IG, dobrej jakości nabiał, rośliny strączkowe, produkty pełnoziarniste, oleje roślinne, ryby i chude mięso.
• Zalecane jest również dodatkowe wsparcie odporności organizmu w postaci preparatów probiotycznych.

Mity:

• Grzybica jest chorobą nieuleczalną. To mit, jednak należy pamiętać, że raz wyleczona drożdżyca może pojawić się ponownie.
• Jadłospis diety eliminacyjnej jest nudny. Mit, z którym warto walczyć, korzystając z konsultacji dietetycznych.
• O odporność wystarczy dbać w okresie jesienno-zimowym. Mit – nasz układ odpornościowy potrzebuje wsparcia przez cały rok. Dbając na co dzień o zdrową, właściwie zbilansowaną dietę, ograniczasz ryzyko infekcji i chorób.

Zdrowa dieta w ofercie Maczfit

Nie wiesz, jak powinna wyglądać dieta na zdrowe jelita? Chcesz na co dzień jeść pożywnie i regularnie? Wraz z nowym rokiem zmieniasz nawyki żywieniowe na zdrowsze?

Zachęcamy do zapoznania się z ofertą cateringu dietetycznego Maczfit. Pyszne diety pudełkowe czekają! 

Agata Sobczak

Absolwentka żywienia człowieka i oceny żywności na SGGW w Warszawie. Szczególnie interesuje się dietoterapią przy zaburzeniach metabolicznych (insulinooporność i cukrzyca) i hormonalnych (choroby tarczycy). Chętnie poszerza swoją wiedzę na szkoleniach, kursach i warsztatach. W Maczfit odpowiada za posiłki #less carbs z diety z wyborem dań oraz diety Diabetic i Hypo Hashimoto. Zamiłowanie do dietetyki odkryła studiując na kierunku gastronomia i hotelarstwo. W wolnych chwilach uwielbia gotować. W kuchni często eksperymentuje zmieniając popularne potrawy w ich zdrowsze wersje.