Dieta przy endometriozie

Endometrioza jest chorobą żeńskich narządów rozrodczych. Diagnozuje się ją stosunkowo od niedawna. Do rozwoju endometriozy dochodzi, gdy endometrium znajduje się w innych miejscach, niż jama macicy. Odpowiednio zbilansowana dieta przy endometriozie ma charakter przeciwzapalny i antyoksydacyjny, a jej głównym celem jest łagodzenie objawów choroby. Sprawdź, na czym polega leczenie endometriozy i co można, a czego nie należy spożywać przy tym schorzeniu.

Endometrioza – co to za choroba?

Endometrioza to przewlekła choroba żeńskich narządów płciowych, charakteryzująca się obecnością endometrium (błony śluzowej wyścielającej jamę macicy) poza jamą macicy. Komórki endometrium są nadal aktywne i reagują na zmiany hormonalne zachodzące w cyklu miesiączkowym. W efekcie w organizmie rozwijają się stany zapalne.

Komórki mogą się przemieszczać i tworzyć ogniska zapalne w obrębie różnych narządów. W większości przypadków ogniska endometriozy zlokalizowane są w okolicach jajników, otrzewnej, a także w przewodzie pokarmowym i układzie moczowym.

Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) endometrioza może dotyczyć około 10% kobiet w wieku rozrodczym na świecie. W Polsce na dolegliwości bólowe związane z endometriozą może cierpieć aż dwa i pół miliona kobiet.

Przyczyny endometriozy

Endometrioza jest chorobą diagnozowaną dopiero od niedawna. W związku z tym jej przyczyny wciąż nie są dobrze znane.

Istnieje kilka hipotez, które starają się wytłumaczyć obecność błony śluzowej macicy w innych narządach. Jedna z nich mówi o tzw. wczesnym miesiączkowaniu, w czasie którego krew menstruacyjna przedostaje się przez jajowody.

Inna teoria wskazuje na możliwość przenoszenia (czy też rozsiewu) endometrium po organizmie za pomocą naczyń krwionośnych i limfatycznych.

Rozwój endometriozy mogą powodować też czynniki genetyczne, środowiskowe i autoimmunologiczne.

Ryzyko wystąpienia endometriozy może być wyższe, gdy:

• choroba występuje u kobiet w najbliższej rodzinie,
• wykonywano zabiegi chirurgiczne w obrębie narządów płciowych,
• u kobiety występują krótkie cykle menstruacyjne,
• kobieta cierpi na nawracający stan zapalny w obrębie miednicy mniejszej,
• występują wady w budowie macicy,
• pierwsza miesiączka pojawiła się późno.

Objawy i leczenie endometriozy

Objawy choroby zależą w dużej mierze od umiejscowienia endometrium. W większości przypadków chore zmagają się z obfitymi miesiączkami i bólem brzucha, który utrudnia codzienne funkcjonowanie. W zaawansowanym stadium endometriozy dolegliwości te mogą wykluczać kobiety z życia społecznego i zawodowego.

Szybka diagnostyka i wdrożenie odpowiedniego leczenia przynoszą ulgę w bólu i znacznie poprawiają jakość życia.

Najczęściej występujące objawy u kobiet z endometriozą to:

• zaburzenia cyklu miesiączkowego,
• obfite krwawienie podczas miesiączki,
• ból brzucha,
• ból okolicy krzyżowej i miednicy,
• krew w moczu,
• krwawienie z przewodu pokarmowego i inne objawy jelitowe (zaparcia, biegunki),
• częstomocz,
• problemy z zajściem w ciążę.

W przebiegu endometriozy dochodzi też do powstawania zrostów, guzków, blin i torbieli.

Pamiętaj! Jeśli obserwujesz u siebie powyższe nieprzyjemne objawy lub niepokoi Cię przebieg cyklu menstruacyjnego, koniecznie udaj się do ginekologa.

Endometriozę można zdiagnozować za pomocą standardowego badania ginekologicznego, badania USG lub laparoskopii.

Leczenie endometriozy zależy głównie od stopnia zaawansowania choroby. Jego głównym zadaniem jest łagodzenie dolegliwości i poprawa komfortu życia pacjentki.

W leczeniu endometriozy wyróżniamy metody operacyjne i farmakologiczne. Niemniej ważna jest jednak odpowiednio zbilansowana dieta dla kobiet z endometriozą.

Znaczenie diety u kobiet z endometriozą

Dieta w endometriozie ma charakter przeciwzapalny i antyoksydacyjny.

Dlaczego zmagając się z chorobą, warto zadbać o właściwie ułożony jadłospis?

• odpowiednio zbilansowana dieta w endometriozie łagodzi stan zapalny w organizmie i towarzyszące mu nieprzyjemne dolegliwości;
• właściwie ułożony jadłospis dostarcza cennych antyoksydantów, czyli przeciwutleniaczy, które mają korzystny wpływ na układ odpornościowy organizmu;
• niektóre składniki odżywcze, obecne w diecie przy endometriozie, pomagają regulować gospodarkę hormonalną organizmu i obniżają aktywność estrogenów, powodujących przyrost błony śluzowej macicy;
• właściwie zbilansowana dieta ogranicza składniki i produkty, które mogą mieć negatywny wpływ na rozwój endometriozy (w tym wzrost poziomu estrogenów) i nasilać nieprzyjemne objawy;
• dbając o zdrową dietę, dbasz o dobre samopoczucie i kondycję całego organizmu, co jest niezmiernie ważne szczególnie w chorobie.

Dieta przy endometriozie – ogólne zalecenia

Jak powinna wyglądać dieta kobiet z endometriozą? Przykładowy jadłospis zależy od kilku czynników. Pod uwagę należy wziąć nie tylko stopień zaawansowania choroby, ale także wiek pacjentki oraz ewentualnie występujące u niej alergie, nietolerancje pokarmowe i choroby współistniejące.

Należy pamiętać, że każdy organizm jest inny i ma inne potrzeby. Dlatego dokładny jadłospis w diecie przy endometriozie warto skonsultować nie tylko z lekarzem, ale również dietetykiem.

Poniżej przedstawiamy ogólne zalecenia diety przy endometriozie.

Jadłospis chorych na endometriozę powinien bazować na świeżych i jak najmniej przetworzonych produktach. Z diety należy wyeliminować żywność wysoko przetworzoną, która jest bogata w cukier prosty, tłuszcze nasycone i tłuszcze trans. Powyższe składniki mają charakter prozapalny, co oznacza, że mogą nasilać stany zapalne w organizmie. Czerwone mięso należy zastąpić drobiem i rybami.

Najlepiej spożywać regularne posiłki (mniejsze objętościowo dania co 2-3 godziny). Warto zadbać także o odpowiednie techniki kulinarne. Dania najlepiej gotować w wodzie, na parze i zapiekać bez dodatku tłuszczu (przykład: łosoś pieczony w pergaminie).

W diecie przy endometriozie nie może zabraknąć źródeł: niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, białka, węglowodanów, a także witamin i składników mineralnych.

Endometrioza a spożycie kwasów tłuszczowych i białka

Jednym z najważniejszych składników odżywczych w diecie chorujących na endometriozę są nienasycone kwasy tłuszczowe z grupy omega (szczególnie kwasy omega 3).

Kwasy omega 3 działają przeciwzapalnie i antyoksydacyjnie. Co więcej, przyczyniają się do zwiększenia aktywności prostaglandyn – grupy hormonów, które łagodzą stany zapalne, ból i inne objawy endometriozy.

Najlepszym źródłem kwasów tłuszczowych omega są tłuste ryby morskie, oleje roślinne, orzechy, pestki, nasiona oraz awokado.

W jadłospisie chorujących na endometriozę nie może zabraknąć także dobrej jakości białka. Z uwagi na gospodarkę hormonalną szczególnie ważne są dwa budujące białko aminokwasy: cysteina i glutation. Przy ich udziale powstaje enzym peroksydaza glutationowa, który ma właściwości antyoksydacyjne.

Klasyczna dieta na endometriozę powinna uwzględniać produkty zawierające białko zwierzęce i roślinne. Źródłem białka zwierzęcego są przede wszystkim: chude mięso drobiowe, mleko i jego przetwory oraz tłuste ryby morskie. Powyższe produkty są także dobrym źródłem wapnia, poza tym zawierają cenną w kontekście odporności witaminę D. Białko roślinne warto włączyć do diety za pomocą roślin strączkowych i przetworów na ich bazie.

Antyoksydanty w diecie chorych na endometriozę

Antyoksydanty (przeciwutleniacze) to związki, które chronią organizm przed działaniem wolnych rodników. Wolne rodniki uszkadzają zdrowe komórki w ciele, co może skutkować stresem oksydacyjnym i większą podatnością na choroby. Co więcej, nadmiar wolnych rodników może powodować szybszy rozwój endometriozy.

Do diety przy endometriozie warto wprowadzić najlepsze źródła antyoksydantów, czyli świeże warzywa i owoce (w ilości minimum 400 g dziennie). Warzywa i owoce najlepiej spożywać na surowo. Do cennych substancji, które znajdziemy w tych produktach, należą między innymi: flawonoidy, antocyjany, kwercetyna i likopen.

Warzywa i owoce są także doskonałym źródłem witamin i składników mineralnych. Jedną z najważniejszych witamin w kontekście funkcjonowania układu rozrodczego kobiet jest witamina B9, znana powszechnie jako kwas foliowy. Najwięcej kwasu foliowego znajdziemy w składzie zielonych warzyw liściastych, takich jak szpinak, sałata czy kapusta.

Świetnym naturalnym antyoksydantem jest witamina C. Najwięcej witaminy C znajduje się w natce pietruszki, czerwonej papryce i owocach cytrusowych. Inne witaminy antyoksydacyjne to witaminy A i E.

Owoce i warzywa są także świetnym źródłem węglowodanów i błonnika pokarmowego. Błonnik reguluje pracę jelit oraz obniża poziom estrogenów. Oprócz warzyw i owoców błonnik znajdziemy w składzie pełnoziarnistych produktów zbożowych i roślin strączkowych.

Pełnoziarniste produkty zbożowe dostarczają organizmowi węglowodanów, błonnika, a także cennych składników mineralnych (przede wszystkim magnezu, cynku i fosforu). Co więcej, produkty zbożowe są źródłem witamin z grupy B.

W tym miejscu warto poruszyć temat diety bezglutenowej przy endometriozie. U kobiet chorujących na tę przypadłość często pojawiają się nieprzyjemne objawy ze strony układu pokarmowego. W niektórych przypadkach zdarza się, że gluten aktywuje stan zapalny błony śluzowej. Jednak endometrioza nie jest wskazaniem do stosowania diety bez glutenu.

Dieta bezglutenowa może być wprowadzona na pewien czas, aby zaobserwować, czy nastąpiło wyciszenie objawów ze strony przewodu pokarmowego. Wprowadzenie diety eliminacyjnej zawsze powinno odbywać się pod kontrolą lekarza i dietetyka.

Dieta przy endometriozie – co jeść, a czego unikać?

Do produktów przeciwwskazanych w diecie przy endometriozie należą:

• żywność wysoko przetworzona – fast-food, dania gotowe,
• czerwone mięso, tłuste mięsa i wędliny,
• pełnotłuste produkty mleczne, desery na produktach mlecznych z wysoką zawartością cukru,
• słodkie i słone przekąski,
• słodzone napoje,
• alkohol.

Co można jeść i pić przy endometriozie?

• warzywa i owoce,
• rośliny strączkowe (do diety warto włączyć przede wszystkim soczewicę i czerwoną fasolę),
• pełnoziarniste produkty zbożowe, takie jak płatki owsiane, kasza gryczana, ryż brązowy, makaron pełnoziarnisty,
• chude mleko i produkty mleczne,
• jaja,
• ryby,
• oleje roślinne, takie jak olej lniany, słonecznikowy, oliwa z oliwek,
• orzechy, pestki, nasiona, takie jak pestki dyni, nasiona słonecznika, siemię lniane,
• woda mineralna,
• herbaty ziołowe.

W naturalnym leczeniu endometriozy ważną rolę odgrywają również niektóre zioła. Wiesiołek dwuletni, niepokalanek pospolity czy dzięgiel chiński mogą sprzyjać redukcji stanu zapalnego i utrzymaniu równowagi hormonalnej.

Pamiętaj jednak, że żadne zioła czy suplementy diety nie zastąpią leczenia pod kontrolą specjalisty i odpowiednio zbilansowanej diety opracowanej w konsultacji z dietetykiem. 

Agata Sobczak

Absolwentka żywienia człowieka i oceny żywności na SGGW w Warszawie. Szczególnie interesuje się dietoterapią przy zaburzeniach metabolicznych (insulinooporność i cukrzyca) i hormonalnych (choroby tarczycy). Chętnie poszerza swoją wiedzę na szkoleniach, kursach i warsztatach. W Maczfit odpowiada za posiłki #less carbs z diety z wyborem dań oraz diety Diabetic i Hypo Hashimoto. Zamiłowanie do dietetyki odkryła studiując na kierunku gastronomia i hotelarstwo. W wolnych chwilach uwielbia gotować. W kuchni często eksperymentuje zmieniając popularne potrawy w ich zdrowsze wersje.