Dieta ubogoresztkowa – zasady, efekty i przykładowy jadłospis

Dieta ubogoresztkowa, w przeciwieństwie do diety bogatoresztkowej, zakłada jadłospis ubogi w błonnik. Z tego artykułu dowiesz się, czy dieta ubogoresztkowa jest zdrowa i w jakich okolicznościach może być stosowana. Poznasz także listy produktów dozwolonych i przeciwwskazanych oraz przykładowy jadłospis tego sposobu odżywiania.

Błonnik pokarmowy – co warto wiedzieć o tym składniku odżywczym?

Błonnik pokarmowy (zwany również włóknem pokarmowym) to nieuszkodzone węglowodany i ligniny pochodzenia roślinnego, które nie ulegają strawieniu i wchłonięciu przez przewód pokarmowy.

Frakcje błonnika pokarmowego dzielimy na rozpuszczalną i nierozpuszczalną w wodzie.

Rozpuszczalna frakcja błonnika pokarmowego

Błonnik rozpuszczalny to między innymi: pektyny, inulina, gumy, śluzy i beta glukany. Rozpuszczalne włókno pokarmowe ulega fermentacji w przewodzie pokarmowym, pełniąc jednocześnie wiele ważnych funkcji w organizmie. Przykładowo: pektyny obniżają stężenie glukozy we krwi i regulują poziom cholesterolu. Beta glukany korzystnie wpływają na układ immunologiczny, a inulina to prebiotyk, który wspomaga rozwój pożytecznych kultur bakterii układu pokarmowego.

Nierozpuszczalna frakcja błonnika pokarmowego

Błonnik nierozpuszczalny to głównie: celuloza, hemiceluloza, skrobia oporna i ligniny. Ta frakcja błonnika ma właściwości przyspieszające perystaltykę (ruchy) jelit. Poza tym zwiększa masę stolca.

Najlepsze źródła błonnika w żywności to między innymi: warzywa, owoce, otręby i płatki (np. owsiane gryczane, żytnie, orkiszowe), pieczywo pełnoziarniste, ryż brązowy, makaron pełnoziarnisty, gruboziarniste kasze oraz suszone owoce i rośliny strączkowe.

Czym różni się dieta ubogoresztkowa od bogatoresztkowej?

Błonnik jest bardzo ważnym elementem diety zdrowego człowieka. Jeśli nie zmagasz się z żadnymi dolegliwościami ze strony układu pokarmowego, Twoja zbilansowana dieta powinna uwzględniać minimum 20-25 gramów błonnika na dobę.

Dieta bogatoresztkowa, zwana również dietą wysokobłonnikową, zakłada zwiększenie podaży błonnika do 40/60 gramów, a w niektórych przypadkach nawet do 70 gramów na dobę. Głównymi wskazaniami do stosowania diety bogatoresztkowej są: nadwaga i otyłość, hemoroidy, zaparcia i cukrzyca.

Dieta ubogoresztkowa, czyli dieta niskobłonnikowa/bezresztkowa, ogranicza błonnik do minimum. W przypadku niektórych schorzeń przewodu pokarmowego błonnik działa drażniąco na błonę śluzową jelit. Dieta ubogoresztkowa jest dietą leczniczą, gdyż pomaga złagodzić nieprzyjemne dolegliwości ze strony układu pokarmowego.

Na czym polega dieta ubogoresztkowa?

Dieta ubogoresztkowa to dieta lecznicza. Oznacza to, że jej stosowanie powinno odbywać się tylko w określonych przypadkach i zawsze pod ścisłą kontrolą lekarza.

Stosowanie diety ubogiej w błonnik przy chorobach układu pokarmowego – najczęstsze wskazania:

• stany zapalne jelit,
• choroba Leśniowskiego-Crohna (w okresie zaostrzenia choroby, gdy błonnik jest źle tolerowany przez pacjenta),
• zespół jelita drażliwego,
• wrzodziejące zapalenie jelita grubego (w okresie zaostrzenia choroby, gdy błonnik jest źle tolerowany przez pacjenta),
• choroba wrzodowa dwunastnicy,
• przewlekłe zapalenie trzustki,
• zapalenie wątroby,
• zapalenie pęcherzyka żółciowego lub dróg żółciowych,
• kamica nerkowa,
• nowotwory jelit,
• rekonwalescencja po operacji,
• przygotowanie do badań diagnostycznych (kolonoskopia).

Dlaczego w niektórych chorobach przewodu pokarmowego powinno się stosować dietę ubogoresztkową?

Błonnik w naturalny sposób pobudza perystaltykę jelit i „zachęca” układ pokarmowy do aktywności. Przy powyższych dolegliwościach ze strony przewodu pokarmowego jest to jednak działanie niepożądane. Błonnik może podrażniać błony śluzowe jelit i zaburzać prawidłową przemianę materii. Poza tym zbyt duża ilość błonnika w diecie może powodować powstawanie gazów i bólów brzucha.

Dieta ubogoresztkowa „odciąża” chore i osłabione jelita oraz pomaga w leczeniu uciążliwych biegunek.

Zastosowanie diety ubogoresztkowej nie jest wskazane przy zaparciach, kamicy żółciowej, cukrzycy oraz chorobach serca i układu krążenia.

Zmniejszenie ilości błonnika może również zaszkodzić pacjentom z uchyłkowatością jelit i hemoroidami. W powyższych przypadkach, zamiast diety o niskiej zawartości błonnika, stosuje się dietę bogatoresztkową.

Stosowanie diety ubogoresztkowej – najważniejsze zasady

Na czym polega dieta niskobłonnikowa? Sprawdź najważniejsze zasady.

• Dieta ubogoresztkowa nie jest dietą odchudzającą, a dietą leczniczą.
• Dietę ubogoresztkową stosuje się tylko pod kontrolą lekarza.
• W jadłospisie błonnik dozwolony jest w ograniczonej ilości. 
• Dieta niskobłonnikowa jest dietą lekkostrawną.
• Dzienne zapotrzebowanie kaloryczne należy dopasować do indywidualnego zapotrzebowania na energię i skonsultować z lekarzem/dietetykiem.
• W diecie ubogoresztkowej należy jeść mniejsze porcje jedzenia (5-6 posiłków dziennie) w równych odstępach czasowych.
• Duże znaczenie ma także właściwa obróbka termiczna. W diecie ubogoresztkowej gotuj potrawy w wodzie i przyrządzaj na parze. Możesz również dusić dania bez dodatku tłuszczu lub piec je w rękawie/pergaminie. Produkty zbożowe, takie jak kasze i makarony, gotuj dłużej niż zazwyczaj.
• Rozdrabniaj, krój, przecieraj, obieraj i miksuj różne składniki i produkty. Taka obróbka zmniejsza w nich zawartość błonnika.
• Pamiętaj o właściwym nawodnieniu. Pij co najmniej dwa litry wody dziennie (najlepiej średnio zmineralizowanej).

Dieta ubogoresztkowa – produkty dozwolone

Jakie produkty spożywcze możesz włączyć do diety ubogoresztkowej?

Dieta ubogoresztkowa – produkty zalecane:

• chude mleko, chudy nabiał,
• jaja gotowane na miękko lub półtwardo, jajecznica na parze,
• oczyszczone produkty zbożowe: pszenne pieczywo, bułki pszenne i czerstwe, mąki pszenne, kasza manna, drobne makarony, płatki ryżowe,
• chude mięsa: chuda cielęcina, młoda wołowina, indyk, kurczak,
• chuda szynka drobiowa,
• chude mięso ryb: dorsza, pstrąga strumieniowego, mintaja, halibuta, sandacza, szczupaka,
• warzywa, takie jak: marchewka, seler, dynia, pietruszka, pomidory bez skórki, obrane ziemniaki,
• owoce dojrzałe w postaci musów i przecierów: owoce jagodowe, banany, morele, brzoskwinie, jabłka bez skórki,
• tłuszcze roślinne: oliwa z oliwek, olej rzepakowy i olej słonecznikowy, masło roślinne,
• łagodne przyprawy i zioła: koperek, natka pietruszki, melisa, cynamon, wanilia,
• woda mineralna niegazowana,
• słaba herbata, herbaty owocowe, napar z czarnych jagód, napary ziołowe, rozcieńczone soki.

Dieta ubogoresztkowa – tego należy unikać

Dieta niskobłonnikowa wyklucza wszystkie produkty zbożowe z pełnego ziarna, ale nie tylko. Sprawdź, jakich produktów należy unikać.

Dieta ubogoresztkowa – produkty przeciwwskazane:

• tłuste mleko, tłuste sery,
• jaja gotowane na twardo, jajecznica smażona z całych jaj,
• pieczywo żytnie, graham, razowe, z dodatkiem nasion, mąka pełnoziarnista, grube kasze, pełnoziarniste makarony,
• słodycze i wyroby cukiernicze,
• tłuste mięso: wieprzowina, baranina, gęsi, kaczki, dziczyzna, podroby,
• tłuste ryby: węgorz, śledź, łosoś, karp, sardynka,
• warzywa marynowane, solone, kapustne, czosnek, cebula, ogórki,
• suche nasiona roślin strączkowych,
• wszystkie owoce niedojrzałe, kandyzowane, suszone, ze skórką oraz gruszki i czereśnie,
• tłuszcze zwierzęce: smalec, słonina, boczek, margaryny twarde,
• żywność wysoko przetworzona, fast-food,
• mak, sezam, pestki dyni, pestki słonecznika, migdały,
• ostre przyprawy: ocet, pieprz, chilli, gorczyca, papryka ostra, gałka muszkatołowa,
• mocna herbata, kawa,
• napoje gazowane, słodzone nektary z soków owocowych,
• alkohol.

Dieta przy dolegliwościach ze strony układu pokarmowego – o tym warto pamiętać

Błonnik jest ważną częścią diety. W organizmie zdrowego człowieka błonnik reguluje rytm wypróżnień, ogranicza wchłanianie toksyn, korzystnie wpływa na przemianę materii i rozwój pożądanej mikroflory bakteryjnej w jelicie grubym. Odpowiednio zbilansowany zdrowy jadłospis, który dostarcza organizmowi błonnik w odpowiedniej ilości, ogranicza ryzyko zachorowania na hemoroidy oraz choroby cywilizacyjne, takie jak nadwaga i otyłość.

Jeśli nie cierpisz na choroby zapalne jelit, choroby dróg żółciowych, kamicę nerkową i inne schorzenia, w których należy ograniczyć błonnik, nie powinieneś stosować diety ubogoresztkowej na własną rękę.

Zdrowa dieta musi być dostosowana do potrzeb Twojego organizmu tak, aby zapobiec niedoborom pokarmowym. Zdrowe jedzenie powinno każdego dnia dostarczać Ci wszystkich niezbędnych składników odżywczych (białek, tłuszczów, węglowodanów, witamin i składników mineralnych) we właściwych proporcjach.

Zmagasz się z dolegliwościami ze strony przewodu pokarmowego i nie wiesz, jaką dietę leczniczą zastosować? Niezwłocznie udaj się do lekarza. W układaniu jadłospisu pomocna będzie także konsultacja dietetyczna. Doświadczony dietetyk doradzi, jak układać dzienne menu i jakie nawyki zmienić, aby prowadzić zdrowy styl życia.

Dieta ubogoresztkowa – przykładowy jadłospis

Poniżej znajdziesz przykładowy jednodniowy jadłospis diety ubogiej w błonnik.

Dieta ubogoresztkowa – jednodniowy jadłospis:

• Śniadanie: gotowane jajko na miękko, pszenne tosty skropione oliwą z oliwek i salsa z posiekanych drobno pomidorów i szpinaku.
• Drugie śniadanie: kasza manna z owocami (na przykład dojrzałymi malinami i dojrzałym jabłkiem bez skórki).
• Obiad: zupa krem z cukinii, chuda pierś z kurczaka z gotowanymi na parze warzywami (marchewką, pietruszką).
• Podwieczorek: szklanka kefiru.

Kolacja: bułka pszenna z chudą wędliną drobiową, chudym twarogiem i sałatą.

Małgorzata Brzezińska

Absolwentka dietetyki na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym. Doświadczenie zdobywała w warszawskich żłobkach, przedszkolach i szkołach, a także prowadząc warsztaty edukacyjne dla dzieci, młodzieży i dorosłych. W Maczfit odpowiada za prace działu Dietetyki i spójność wszystkich diet z oferty. Prywatnie miłośniczka śródziemnomorskich smaków.