Dieta w chorobie Hashimoto – co możemy jeść? czego unikać?

Choroby tarczycy dotyczą ponad 300 milionów ludzi na całym świecie. Wśród nich coraz częściej diagnozowana jest choroba Hashimoto. Jest to schorzenie autoimmunologiczne, objawiające się zapaleniem tarczycy i niedoczynnością tego gruczołu. Chociaż nie ma skutecznego leku na to przewlekłe schorzenie, to obecnie wiemy, że zdrowy styl życia i odpowiednia dieta przy Hashimoto są zbawienne i mogą poprawić samopoczucie oraz codzienne funkcjonowanie. Z tego wpisu dowiesz się, co jeść, a czego unikać przy chorobie Hashimoto. Poznasz także podstawowe zasady, jakimi warto się kierować, zmieniając nawyki żywieniowe na zdrowsze. Zapraszamy do lektury!

Choroba Hashimoto – przyczyny, objawy, przebieg

Tarczyca wytwarza trzy niezbędne do funkcjonowania człowieka hormony: tyroksynę, kalcytoninę i trójjodotyroninę, które pełnią w organizmie wiele ważnych funkcji. Przede wszystkim kontrolują temperaturę ciała i utrzymują tempo przemiany materii. Wpływają również na płodność, regulując pracę hormonów płciowych. Kiedy poziom hormonów maleje, mówimy o niedoczynności tarczycy, a gdy wytwarzane są w nadmiarze – o nadczynności. Hashimoto to szczególny rodzaj niedoczynności tarczycy, nazywany przewlekłym autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy, który spowodowany jest zaburzonym działaniem układu odpornościowego. Dochodzi do stopniowego niszczenia komórek tarczycy. Gruczoł zaczyna zmniejszać swoją objętość, produkuje coraz mniej hormonów, przez co chorzy zaczynają doświadczać objawów niedoczynności, głównie permanentnego uczucia zimna (zwłaszcza stóp), wypadania włosów, suchej skóry oraz w wielu przypadkach również gwałtownego wzrostu masy ciała. Na chorobę Hashimoto wpływ mają zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe i żywieniowe. Niedoczynność tarczycy może być następstwem przebytych infekcji, przyjmowania niektórych leków oraz nieprawidłowej suplementacji (nadmiar jodu, niedobór selenu w diecie).

Do czynników, które nasilają ryzyko wystąpienia zaburzeń pracy tarczycy, należą:

• uwarunkowania genetyczne,
• współwystępowanie innych chorób o podłożu autoimmunologicznym, takich jak choroba trzewna, cukrzyca typu I,
• płeć żeńska – u kobiet choroba Hashimoto występuje częściej niż u mężczyzn,
• nieodpowiednia dieta, niezdrowy tryb życia i stres.

Diagnozę choroby Hashimoto może postawić tylko lekarz. Proces diagnostyki zazwyczaj rozpoczyna się od badania stężenia hormonu TSH, który jest produkowany przez przysadkę mózgową w celu pobudzenia tarczycy do pracy. Gdy poziom TSH jest zbyt wysoki, lekarz zleca dodatkowe badania hormonów (tyroksyny i trójjodotyroniny) oraz poziomu przeciwciał przeciwtarczycowych (anty-TPO, anty-TG), co pozwala stwierdzić, czy zapalenie tarczycy ma podłoże autoimmunologiczne.

Najczęściej występujące objawy przy chorobach tarczycy to:

• przewlekłe zmęczenie,
• senność,
• zaburzenia pamięci,
• niskie ciśnienie tętnicze,
• spowolniona przemiana materii,
• częste i nieregularne przybieranie na wadze,
• obniżony nastrój, złe samopoczucie,
• uczucie zimna,
• wypadanie włosów,
• pogorszenie stanu skóry,
• zaburzenia pracy przewodu pokarmowego, zaparcia.

Dlaczego dieta w chorobie Hashimoto jest ważna?

Nie ma uniwersalnego sposobu odżywiania, który można polecić każdej osobie chorej na Hashimoto. Dieta jest kwestią indywidualną i zależy od wielu czynników, które mogą, ale nie muszą, towarzyszyć chorobie Hashimoto. Mowa przede wszystkim o innych chorobach autoimmunologicznych, celiakii, nietolerancjach pokarmowych czy otyłości.

Dieta u pacjentów z chorobą Hashimoto powinna być dostosowana do:

• wieku,
• płci,
• poziomu aktywności fizycznej pacjenta,
• trybu życia,
• ogólnego stanu fizjologicznego pacjenta.

Najbardziej trafną dietą przy Hashimoto, którą może zastosować każdy pacjent, jest dieta przeciwzapalna. Wszelkiego rodzaju restrykcyjne diety odchudzające czy popularne posty, które zakładają bardzo niską wartość energetyczną, są wręcz niebezpieczne i mogą pogorszyć stan zdrowia. Na czym polega dieta przeciwzapalna? Jej najbardziej znaną odmianą jest dieta śródziemnomorska. Jadłospis zakłada spożywanie dużych ilości warzyw i owoców bogatych w antyoksydanty, a także innych składników o działaniu przeciwzapalnym, takich jak wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 (olej lniany, ryby), jednonienasycone kwasy tłuszczowe (oliwa z oliwek), a także kwasy tłuszczowe GLA z grupy omega-6 (awokado i pestki).

Hashimoto jest chorobą przewlekłą, która trwa całe życie i wymaga zmian w codziennym życiu i samodyscypliny pacjenta. Leki stosowane przy chorobie Hashimoto nie przywracają prawidłowej pracy tarczycy. Preparaty jedynie dostarczają do organizmu hormony, regulując ich stężenie w organizmie i łagodząc objawy. Hormon ten nazywany jest lewotyroksyną. Dawka leku zależy przede wszystkim od wyników pacjenta, jego masy ciała, płci oraz wieku.

Oprócz terapii lewotyroksyną w chorobie Hashimoto może pomóc:

• poprawa sposobu odżywiania poprzez stosowanie diety osób z chorobą Hashimoto,
• stopniowe zwiększanie poziomu aktywności fizycznej,
• dbanie o regularny sen i wypoczynek,
• unikanie stresu.

Dieta przy Hashimoto – czego unikać?

Jedną z lepszych modyfikacji diety, jakie może zrobić każda osoba chora na Hashimoto dla swojego zdrowia, jest rezygnacja z cukrów dodanych, które znajdują się w żywności przetworzonej. Ogranicz w diecie słodycze, ciasta, słodkie napoje i zrezygnuj ze słodzenia kawy i herbaty, a dość szybko zauważysz różnicę w postaci lepszego samopoczucia, ładniejszej cery i spadku masy ciała. Cukier możesz zastąpić suszonymi owocami lub słodzikami, takimi jak ksylitol, stewia i erytrytol. Żywność przetworzona, zwłaszcza wyroby cukiernicze, kryją w sobie nie tylko cukier, ale równie szkodliwe tłuszcze trans, których zbyt duża ilość w diecie może nasilać proces autoimmunologiczny.

Wśród czynników, które przyczyniają się do zapalenia tarczycy typu Hashimoto, wymienia się niektóre składniki pokarmowe. Osoby zmagające się z tą chorobą często słyszą, że pierwszym krokiem do zdrowia, oprócz zażywania leków, jest eliminacja glutenu i laktozy z diety. Prawdą jest, że w wielu przypadkach dieta bezglutenowa lub bezmleczna może pomóc, ale pierwszym krokiem, który należy zrobić przed jej wprowadzeniem, jest poddanie się odpowiednim badaniom w kierunku celiakii i nietolerancji pokarmowych. Badania wskazują, że dieta bezglutenowa może poprawiać parametry zdrowotne osób zmagających się z chorobą Hashimoto poprzez zmniejszenie stymulacji układu immunologicznego i złagodzenie procesu autoimmunizacyjnego. Podobnie jest z dietą bezmleczną u osób nietolerujących laktozy i białek mleka. Taką dietę można wypróbować pod warunkiem, że będzie dobrze zbilansowana – nieumiejętne wykluczenie z diety dwóch ważnych grup produktów grozi niedoborami pokarmowymi. Produkty wykluczone z diety należy zastąpić wartościowymi produktami o zbliżonych wartościach odżywczych.

Dieta w chorobie Hashimoto – tych produktów lepiej unikać:

• produkty wysoko przetworzone, które zawierają niezdrowe cukry proste i szkodliwe tłuszcze trans,
• słodycze, czekolady, wypieki, ciasta, desery, słone przekąski, czyli źródła łatwo przyswajalnych węglowodanów,
• tłuste gatunki mięs i wędlin,
• tłusty nabiał,
• jasne pieczywo pszenne,
• oczyszczone kasze,
• surowe warzywa kapustne – ze względu na ilość substancji wolotwórczych, które powodują zaburzenia wchłaniania jodu przez tarczycę,
• napoje gazowane,
• alkohol.

Hashimoto dieta – produkty dozwolone i szczególnie polecane

W diecie dla tarczycy ważne jest dostarczenie odpowiedniej ilości dobrej jakości tłuszczu, ponieważ bierze on udział w produkcji hormonów. Najważniejszym tłuszczem, którego nie może zabraknąć w diecie Hashimoto, są źródła kwasów tłuszczowych omega-3. Dlaczego są takie ważne? Ich głównym zadaniem jest łagodzenie stanów zapalnych. O ile tłuszcze omega-6 występują powszechnie w wielu źródłach roślinnych, o tyle z omega-3 musimy się trochę bardziej postarać. Tak się składa, że układ odpornościowy działa najlepiej, gdy zachowane są odpowiednie proporcje kwasów omega-6 do omega-3, przynajmniej 4:1, a idealnie by było 1:1. Dlatego należy skupić się na zwiększeniu źródeł kwasów omega-3 w codziennych posiłkach. Znajdziemy je w dużych ilościach w oleju lnianym, a także w tłustych rybach morskich i tranie. Dobrymi źródłami kwasów omega-3 są także orzechy włoskie i pestki dyni.

Przy chorobie Hashimoto dieta powinna dostarczać również większą ilość białka niż w diecie konwencjonalnej. Zalecane jest zwiększenie energii z białka nawet do 25%. Białko niezbędne jest bowiem do prawidłowej syntezy hormonów tarczycy. Zalecane jest zarówno białko roślinne, jak i zwierzęce. Najlepszymi źródłami białka są produkty mleczne, chude mięso oraz nasiona roślin strączkowych.

Ze względu na obecność rozpuszczalnych frakcji błonnika, witamin i składników mineralnych dieta Hashimoto powinna obfitować w różnorodne warzywa. Pamiętaj, że źródłem błonnika są nie tylko warzywa, ale również produkty zbożowe.

W poniższej tabeli znajdziesz 8 szczególnie polecanych produktów w diecie przy Hashimoto wraz z opisem ich działania na organizm.

Produkt / Działanie

Produkty fermentowane – Część trójjodotyroniny przekształcana jest z tyroksyny w jelicie, a naruszenie flory bakteryjnej powodować może zaburzenie tego procesu. Produkty fermentowane wspomagają pracę jelit, przywracają równowagę flory jelitowej, pomagają w pozbyciu się takich dolegliwości, jak zaparcia czy biegunki. Odbudowanie równowagi flory bakteryjnej w jelitach ma kluczowe znaczenie w leczeniu chorób autoimmunologicznych, również dzięki temu, że poprawia się szczelność jelit.

Buraki – Kryją w sobie dużo substancji antyoksydacyjnych, których zadaniem jest zwalczanie wolnych rodników i działanie przeciwzapalne. Świetnie radzą sobie z eliminowaniem toksyn z organizmu. Powinny często gościć na talerzach osób narażonych na niedobory kwasu foliowego, ponieważ zawierają go sporo, a w połączeniu z charakterystycznym, czerwonym barwnikiem (betainą) pomagają w obniżeniu poziomu homocysteiny we krwi.

Owoce jagodowe – Są źródłem polifenoli działających przeciwutleniająco. Zawierają też dużo mniej cukru niż większość owoców. Obecny w nich mio-inozytol, potocznie nazywany witaminą B8, reguluje poziom cukru we krwi, poprawia pracę tarczycy oraz wpływa pozytywnie na całą gospodarkę hormonalną.

Kurkuma – Ceniona jest ze względu na zawarty w niej żółty barwnik, kurkuminę, która ma działanie antybakteryjne, przeciwwirusowe i oczyszczające. Kurkuma poprawia funkcjonowanie wątroby, pomagając jej w odtruwaniu organizmu z wielu toksyn (głównie metali ciężkich). Kurkumina jest silnym antyoksydantem, dlatego wspiera funkcje przeciwzapalne organizmu.

Kolendra – Korzystne działanie wykazują nasiona, świeże, zielone liście, a nawet korzenie kolendry. Jest naturalnym chelatorem, co oznacza, że potrafi wiązać się z toksynami zatruwającymi organizm i pomaga w ich szybkim usuwaniu. Oprócz tego liście kolendry zawierają sporo witamin, chociażby witaminę C, która zwiększa wchłanianie żelaza oraz bierze udział w produkcji kolagenu, dzięki czemu wzmacnia włosy i poprawia kondycję skóry.

Czarnuszka – Wykazuje korzystny efekt w poprawie funkcjonowania tarczycy, dodatkowo wspomagając spadek masy ciała. Jednak aby czarnuszka spełniła swoje zadanie jak najlepiej, trzeba dodać ją do potrawy zmieloną. Zastosowanie czarnuszki lub oleju z niej tłoczonego przyniosło pozytywne rezultaty także w leczeniu insulinooporności czy zakażenia bakterią Helicobacter Pylori, które często współwystępują z chorobą Hashimoto.

Korzeń maca – Najważniejszą jego funkcją jest stabilizacja hormonów, dzięki czemu wpływa na łagodniejszy przebieg menopauzy, a także pomaga w regulacji miesiączki, co nierzadko jest problemem kobiet chorujących na Hashimoto. Korzeń maca poprawia również termoregulację organizmu (lekko podnosi temperaturę) oraz libido zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn.

Dieta osób z chorobą Hashimoto – lista produktów dozwolonych:

• pełnoziarniste produkty zbożowe, przede wszystkim: chleb żytni, otręby pszenne, płatki owsiane,
• kasze (jęczmienna, gryczana, pęczak), makarony pełnoziarniste, ryż brązowy,
• zielone warzywa i owoce (świeże i mrożone), awokado, natka pietruszki,
• nasiona roślin strączkowych – źródło białka i błonnika pokarmowego,
• chude mięso i artykuły spożywcze pochodzenia zwierzęcego: indyk, kurczak, cielęcina, dobrej jakości wędliny,
• tłuste ryby morskie: dorsz, tuńczyk, halibut, śledź – źródło zdrowych kwasów tłuszczowych,
• oleje roślinne: olej rzepakowy, oliwa z oliwek,
• orzechy włoskie, orzechy brazylijskie, laskowe, migdały,
• pestki dyni, pestki słonecznika, siemię lniane,
• chude mleko i produkty mleczne,
• jaja,
• woda mineralna, soki z zielonych warzyw i owoców.

Przebieg choroby Hashimoto a suplementy – przykłady i kontrowersje

Badania osób z chorobą Hashimoto wykazały, że w niektórych przypadkach dodatkowa suplementacja może złagodzić przebieg choroby. Warto pamiętać, że przyswajalność witamin i minerałów z żywności zawsze jest lepsza niż z suplementów. Poza tym suplementacja powinna być poprzedzona badaniami i konsultacją z lekarzem. W przeciwnym razie (u osób cierpiących na chorobę Hashimoto i nie tylko) może szkodzić.

Jod

Jod jest jednym z najważniejszych mikroelementów, dzięki któremu tarczyca działa prawidłowo. Głównym źródłem jodu w diecie są: jodowana sól kuchenna, ryby morskie, owoce morza i algi. Zapotrzebowanie jod wzrasta w przypadku kobiet ciężarnych i karmiących piersią. Ostatnie badania wykazały jednak, że suplementacja jodem może być niebezpieczna dla osób chorujących na Hashimoto (często nasila proces zapalny w obrębie gruczołu). Tym bardziej przed rozpoczęciem jakiejkolwiek suplementacji zalecana jest konsultacja z lekarzem.

Selen

Selen ma działanie przeciwzapalne i antyoksydacyjne. Poza tym stymuluje produkcję hormonów tarczycy. Podobnie jak jod, budzi jednak sporo kontrowersji. Nadmierna podaż selenu do organizmu jest toksyczna. Poza tym nadmiar selenu może nasilić wydalanie jodu z moczem.

Witamina D

Przy chorobie Hashimoto warto suplementować witaminę D. W przeciwieństwie do jodu czy selenu ten przypadek nie budzi kontrowersji. U osób chorych na niedoczynność poziom witaminy D jest mniejszy niż u osób zdrowych. Poza tym w naszym kraju (szczególnie w okresie jesienno-zimowym) synteza skórna witaminy D jest niewystarczająca.

Dieta Hashimoto – zasady

Każda dieta, której celem jest poprawa zdrowia i samopoczucia, powinna być różnorodna i odpowiednio zbilansowana pod względem składników odżywczych. Poniżej znajdziesz kilka zasad zdrowej diety, które będą pomocne dla osób z chorobą Hashimoto i nie tylko.

• Dieta w chorobie Hashimoto powinna być odpowiednio zbilansowana. Zgodnie z rekomendacjami Instytutu Żywności i Żywienia udział białka w codziennej diecie to 15-25%, zdrowe tłuszcze – 25-30%, a węglowodany – około 50% zapotrzebowania energetycznego.
• Zaleca się spożywanie produktów o niskim indeksie glikemicznym (IG) i artykułów spożywczych, które są źródłem bogatych kwasów tłuszczowych omega-3.
• Należy zadbać o odpowiednią ilość błonnika w diecie – najlepiej 25-40 gramów na dobę.
• Ze względu na ilość substancji wolotwórczych należy zmniejszyć podaż warzyw kapustnych, jednak nie trzeba ich całkowicie wykluczać z diety.
• W Hashimoto warto pamiętać o regularność posiłków – najlepiej od 4 do 5 posiłków dziennie w odstępach czasowych co 3 – 4 godziny.
• U pacjentów z chorobą Hashimoto kluczowe są listy produktów zalecanych i niedozwolonych. Jeśli masz problem z zapamiętaniem tych artykułów, wydrukuj naszą listę i powieś w widocznym miejscu (na przykład na lodówce).
• Szczególną uwagę zwracaj nie tylko na to, co jesz, ale także co pijesz. Niekorzystny wpływ na wchłanianie jodu ma na przykład zielona herbata. Zawarte w niej katechiny i flawonoidy osłabiają wchłanianie jodu.
• Jeśli masz jakiekolwiek wątpliwości co do diety lub suplementacji, korzystaj z konsultacji z lekarzem i dietetykiem.
• Stosuj się do zaleceń lekarza – tabletki z lewotyroksyną zaleca się przyjmować rano, godzinę przed pierwszym posiłkiem. Lek najlepiej popijać wodą. Po przyjęciu preparatu nie pij od razu kawy ani soku grejpfrutowego.

Hypo Hashimoto w ofercie Maczfit

Zmagasz się z niedoczynnością tarczycy typu Hashimoto? W naszym cateringu dietetycznym Maczfit przygotowaliśmy specjalnie dla Ciebie dietę HYPO HASHIMOTO, w której zwiększyliśmy podaż białka do 25%, ograniczyliśmy słodkie potrawy i wprowadziliśmy produkty o niskim indeksie glikemicznym. Ponieważ wielu osobom z Hashimoto służy dieta bezglutenowa i bezmleczna z programu HYPO HASHIMOTO wykluczyliśmy również produkty zawierające gluten i laktozę. Wyeliminowaliśmy także soję i produkty sojowe, które są niezalecane przy niedoczynności tarczycy – obniżają absorpcję lewotyroksyny i mogą powodować konieczność zwiększenia dawki leku. Poza tym ograniczyliśmy warzywa krzyżowe (brokuły, kalafior, rzepę), ponieważ zawierają goitrogeny, czyli związki antyodżywcze, które utrudniają wchłanianie substancji odżywczych z pożywienia oraz mogą wiązać się z jodem i hamować syntezę hormonów tarczycy. Dieta pudełkowa dla osób z Hashimoto od Maczfit występuje w kilku wariantach kalorycznych (od 1000 do 2500 kcal). Zachęcamy także do konsultacji z dietetykiem Maczfit. Nasi specjaliści podpowiedzą, jak układać diety w chorobie i co jeść, aby czuć się lepiej.

Małgorzata Brzezińska

Absolwentka dietetyki na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym. Doświadczenie zdobywała w warszawskich żłobkach, przedszkolach i szkołach, a także prowadząc warsztaty edukacyjne dla dzieci, młodzieży i dorosłych. W Maczfit odpowiada za prace działu Dietetyki i spójność wszystkich diet z oferty. Prywatnie miłośniczka śródziemnomorskich smaków.