Holistyczne podejście do zdrowia – na czym polega?

Słowo „zdrowie” wielu osobom kojarzy się z brakiem objawów fizycznych. Tymczasem koncepcja holistyczna bierze pod uwagę każdy aspekt życia jednostki, a więc również jej emocje i otoczenie. W tym wpisie omówimy szerzej teorię holistycznego podejścia do zdrowia. Pod koniec artykułu przedstawimy najważniejsze elementy zdrowego stylu życia, które pozwolą Ci zadbać o siebie zarówno o wymiarze fizycznym, jak i duchowym.

O co chodzi w holistycznym podejściu do zdrowia?

Słowo „holistyczny” oznacza „kompleksowy” lub „całościowy”. Medycyna holistyczna to zatem całościowe spojrzenie na organizm ludzki uwzględniające wszystkie wymiary: nie tylko fizyczny, ale także emocjonalny, duchowy czy społeczny.

Holistyczne podejście do zdrowia znane jest od starożytności. O tym, jak ważna jest równowaga ciała i ducha mówił już Platon. Jego zdaniem:

„Największy błąd w leczeniu ciała ludzkiego polega na tym, że lekarze nie znają całości. Żadna część nie będzie zdrowa, dopóki całość nie będzie zdrowa„.

Holistyczne podejście do zdrowia prezentują też dwa najstarsze systemy medyczne – medycyna chińska i ajurweda. W medycynie chińskiej nie stosuje się rozróżnienia na poszczególne narządy. Wszystko jest połączone w całość, a zdrowie to stan harmonii pomiędzy Yin i Yang oraz swobodnym przepływem energii życiowej zwanej Qi.

W ajurwedzie zdrowie człowieka nie oznacza braku choroby, a stan równowagi między ciałem, umysłem i duszą. Gdy równowaga ta zostaje zaburzona, pojawiają się dolegliwości fizyczne. Leczenie polega zatem na przywróceniu harmonii i stanu równowagi.

Jak podejście holistyczne wygląda dzisiaj? Na holistycznym rozumieniu zdrowia opiera się medycyna integracyjna, która łączy wiedzę i metody leczenia z różnych tradycji terapeutycznych w celu zapewnienia kompleksowej opieki pacjentowi. Nie chodzi tylko o leczenie objawów choroby, ale szukanie przyczyn dolegliwości. Holistyczne podejście do zdrowia uwzględnia całościową terapię, która ma za zadanie korzystnie wpłynąć zarówno na zdrowie fizyczne, jak i emocjonalne pacjenta.

Potrzebę holistycznego podejścia dostrzega także Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), która definiuje zdrowie jako:

„stan pełnego psychicznego, społecznego i fizycznego dobrostanu, a nie tylko brak choroby”.

To, że dolegliwości fizyczne pogarszają samopoczucie pacjenta jest kwestią oczywistą. W holistycznym podejściu zwraca się uwagę również na sytuację odwrotną. Stan psychiczny może wpływać na zdrowie fizyczne i powodować objawy psychosomatyczne.

W medycynie holistycznej bardzo ważne jest indywidualne podejście do pacjenta. Ta sama choroba może rozwinąć się u różnych osób. Każdy pacjent jest jednak inny, ma inny styl życia, charakter i otoczenie. Holizm nie polega tylko na leczeniu objawów, ale poznaniu i wyeliminowaniu przyczyny – a ta może być inna u każdej osoby. Z tego powodu podstawą leczenia holistycznego jest dokładny wywiad z pacjentem.

Holistyczne podejście do zdrowia zakłada, że każda osoba jest odpowiedzialna za stan własnego zdrowia. W dynamicznym świecie zachowanie równowagi między ciałem a duchem może być trudne, ale nie jest niemożliwe. Pomagają w tym zdrowe nawyki związane ze stylem życia.

Jak zadbać o swój dobrostan, aby poprawić jakość codziennego życia? Jakie działania promuje holistyczne podejście do zdrowia?

Jak zadbać zarówno w swoje zdrowie fizyczne, jak i psychiczne?

Holizm to inaczej jedna całość. I właśnie w taki sposób należy spojrzeć na swój organizm. Dążąc do poprawy ogólnego samopoczucia, warto zadbać o kilka aspektów. Zdrowy tryb życia nie tylko poprawia dobrostan, ale również zapobiega wielu schorzeniom.

Dieta dla zdrowia

Holistyczne podejście do zdrowia zakłada dbanie o każdy aspekt – zarówno fizyczny, jak i psychiczny. To, co na co dzień spożywamy, bezpośrednio wpływa na nasze ciało i samopoczucie.

Zdrowa dieta to jadłospis dopasowany do potrzeb jednostki. Indywidualne podejście jest niezwykle istotne, gdyż każdy organizm jest inny i ma różne potrzeby. W zdrowym odżywianiu kluczowy jest właściwy bilans energetyczny (kaloryczny) i odżywczy diety.

Ciało potrzebuje energii z posiłków. Gdy dostarczamy jej za mało, skutkuje to ciągłym osłabieniem, zmęczeniem i niedoborami pokarmowymi. Jeśli kalorii jest za dużo, zwiększa się masa ciała i rośnie ryzyko chorób dietozależnych. Zdrowy jadłospis powinien dostarczać organizmowi wszystkich niezbędnych składników odżywczych we właściwych proporcjach. W zachowaniu dobrego samopoczucia szczególnie istotne są te związki, które bezpośrednio wpływają na pracę układu nerwowego i mózgu. Należą do nich między innymi: białka, kwasy tłuszczowe omega, witaminy z grupy B oraz magnez i cynk.

Dowodem na to, w jak dużym stopniu nasze codzienne nawyki żywieniowe wpływają na zdrowie, jest dietoterapia. Czasami wyleczenie lub powstrzymanie choroby jest możliwe tylko wtedy, gdy pacjent zmieni dietę na bardziej odżywczą.

Regularna aktywność fizyczna

Regularna aktywność fizyczna to kolejny sposób, aby zadbać o swoje zdrowie psychiczne i fizyczne. Korzyści w wymiarze fizycznym to między innymi: wzmocnienie mięśni, kształtowanie prawidłowej postawy, wspieranie procesu redukcji masy ciała i poprawa ogólnej kondycji. Regularny ruch dobrze wpływa także na samopoczucie – wzmaga produkcję hormonów szczęścia, redukuje stres i odpręża ciało.

Higiena snu

Sen to czas, podczas którego odpoczywa nie tylko ciało, ale również umysł. Holistyczne podejście do zdrowia zakłada więc także dbanie o jakościowy sen.

Dorosły człowiek potrzebuje około 7-8 godzin snu na dobę. Najlepiej spać w całkowitej ciemności i ciszy. Przed snem warto się zrelaksować, wyłączyć telewizor i odłożyć telefon. Urządzenia elektroniczne emitują niebieskie światło, które niekorzystnie wpływa na produkcję melatoniny odpowiedzialnej za zdrowy i głęboki sen.

Relaks i otoczenie

Większość objawów psychosomatycznych wynika z nadmiernej ekspozycji na stres. Zmęczony i przebodźowany umysł jest bardziej podatny na negatywne emocje. Przewlekły stres powoduje zarówno objawy fizyczne (ból brzucha, głowy), jak i psychiczne (rozdrażnienie, ciągłe uczucie lęku i niepokoju).

Medycyna holistyczna diagnozuje pacjenta w całości. Podczas leczenia bierze pod uwagę nie tylko aktualne schorzenie, ale również czynniki, które mogły je wywołać. Analizuje tryb życia pacjenta, jego emocje i otoczenie. W procesie diagnostycznym na pierwszy plan wysuwa się z reguły zdrowie emocjonalne.

Życie we współczesnym świecie nie jest łatwe. Nadmiar obowiązków domowych, wymagająca praca, ciągle docierające do nas negatywne informacje – to wszystko sprawia, że czujemy się przebodźowani i przytłoczeni.

Medycyna holistyczna pomoże znaleźć przyczynę problemu i zastosować odpowiednią terapię. Jednak głównie w rękach pacjenta jest to, aby obniżyć ekspozycję na szkodliwe bodźce lub nauczyć się z nimi radzić. Każdy ma swoje sprawdzone sposoby na stres. Niektórzy czytają ulubione książki, inni słuchają relaksującej muzyki. Jeszcze inni wybierają praktyki duchowe – robią ćwiczenia oddechowe lub zatapiają się w głębokiej medytacji. Dużą popularnością cieszy się także mindfulness, czyli praktyka uważności i ćwiczenia na bycie „tu i teraz”. Wystarczy 15 minut dziennie, aby złapać oddech. Warto to praktykować, a z czasem na pewno zauważysz różnicę.

Holistyczne podejście do zdrowia dużo mówi także o naszym otoczeniu. Termin „zdrowie społeczne” nabiera coraz większego znaczenia. Całościowe spojrzenie na życie obejmuje bowiem również zdolność do utrzymywania dobrych relacji interpersonalnych i współpracy z innymi ludźmi. Wagę zdrowia społecznego doceni każdy, kto kiedykolwiek miał problemy w relacjach.

Jak zatem zadbać o zdrowie w tym aspekcie? Pielęgnowanie dobrych relacji daje poczucie przynależności, uczy empatii, podnosi poziom bezpieczeństwa i często mobilizuje, aby wyjść ze swojej strefy komfortu. Dobre relacje z bliskimi to gwarancja, że jesteśmy dla kogoś ważni i nie pozostaniemy sami ze swoimi problemami. A co, jeśli jakieś relacje wyraźnie nam szkodzą? Zgodnie z nurtem self care powinniśmy je ograniczyć. W końcu najważniejsza jest troska o nasze dobro.

Pomoc specjalistów

Choroba wymaga leczenia, często również farmakologicznego. Lekarze coraz częściej (poza medycyną akademicką), wykorzystują wiedzę z medycyny funkcjonalnej, psychodietetyki, psychosomatyki czy autoimmunologii. Im szersze spojrzenie na problemy pacjenta, tym lepiej. Dotyczy to przede wszystkim osób, które co jakiś czas wracają z tymi samymi dolegliwościami i wciąż nie mogą znaleźć dokładnej przyczyny choroby.

Holizm to nie tylko „duchowe” praktyki nawiązujące do tradycji dalekowschodnich. Leczenie holistyczne danej choroby może obejmować terapie typu akupunktura czy akupresura. Często skupia się jednak na psychoterapii i grupach wsparcia. W ukojeniu nerwów pomagają sesje medytacji, joga czy masaże. Warto korzystać z porad i doświadczenia specjalistów. W końcu chodzi o nasze zdrowie w ujęciu holistycznym.

W holistycznym podejściu do zdrowia ważna jest maksyma „lepiej zapobiegać, niż leczyć”. Ból brzucha nie musi oznaczać choroby przewodu pokarmowego, może wynikać ze złej diety czy nadmiernego stresu. Poznanie przyczyny pozwala lepiej radzić sobie z dolegliwościami. Zyskując wiedzę od specjalistów, poprawisz jakość swojego życia. 

Weronika Krawczyk