Kompulsywne objadanie się – przyczyny, konsekwencje, sposoby zmiany

Kompulsywne objadanie się (z angielskiego BED – Binge Eating Disorder) jest jednym z zaburzeń odżywiania uwzględnionym w klasyfikacji Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego. W czasach, w których ciągle narażeni jesteśmy na różne negatywne emocje, skala problemu narasta. Jakie są główne przyczyny kompulsywnego objadania? Z jakimi konsekwencjami wiąże się to zaburzenie odżywiania? Co można zrobić, by poradzić sobie z napadami niekontrolowanego jedzenia? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziesz w niniejszym artykule.

Napady kompulsywnego objadania – przyczyny

Kompulsywne objadanie się to zachowanie, w którym pacjent czuje chęć sięgnięcia po jedzenie pomimo braku odczuwania fizycznego głodu.

Kompulsywnym objadaniem nazywamy reakcję o charakterze popędowym. Podczas napadu objadania dochodzi do niekontrolowanego spożycia dużych ilości kalorii pochodzących najczęściej z produktów wysoko przetworzonych (słodycze, fast-food).

Przyczyny kompulsywnego jedzenia można podzielić na trzy grupy: psychologiczne, biologiczne i środowiskowe.

Do napadów objadania dochodzi najczęściej z powodu problemów ze stresem i napięciem. Gdy osoba jest w złym stanie psychicznym, szuka ukojenia w posiłku. Jedzenie staje się formą ucieczki od problemów, pozwala odwrócić uwagę od niepokojących myśli, zredukować lęki i zwiększyć poczucie bezpieczeństwa w danym momencie.

Przyczyny biologiczne dotyczą uszkodzenia ośrodka sytości i głodu.

Głód to naturalna reakcja organizmu, za którą odpowiadają dwa hormony: grelina (hormon głodu) i GLP 1 (hormon sytości). Gdy organizmowi zaczyna brakować energii i składników pokarmowych, ośrodek głodu (grelina) wysyła sygnał powodujący odczucie głodu.

W tym samym czasie w układzie trawiennym pojawia się odpowiednia ilość enzymów gotowych do przyjęcia, przetworzenia i rozprowadzenia nowych składników odżywczych do komórek. Gdy dostarczamy organizmowi wszystkich niezbędnych składników w odpowiedniej ilości, ośrodek sytości (hormon GLP) sygnalizuje to uczuciem sytości.

W przypadku osoby chorej organizm nie wysyła informacji do mózgu, że jest już najedzony. Problem z kompulsywnym jedzeniem może mieć podłoże genetyczne.

Ostatnią kwestią są czynniki środowiskowe. Napady żarłoczności częściej dotykają osób, które były przekarmiane w dzieciństwie lub nie miały dobrych wzorców żywieniowych w rodzinie.

Psychologia nadmiernego jedzenia, czyli jakie zachowania powinny wzbudzić czujność?

O kompulsywnym objadaniu mogą świadczyć następujące zachowania:

• Powtarzające się napady objadania, które sprawiają, że w kilka godzin dana osoba jest w stanie przyjąć więcej pożywienia niż zdrowe osoby w tym samym czasie.
• Brak kontroli podczas jedzenia. Osoby cierpiące na zespół kompulsywnego jedzenia spożywają posiłki szybko i do momentu nieprzyjemnego uczucia pełności. Zazwyczaj napady pojawiają się między głównymi posiłkami (nieregularne jedzenie, które nie jest spowodowane uczuciem głodu).
• Poczucie winy po zakończeniu kompulsywnego objadania. Chorzy po napadzie są pełni wyrzutów sumienia, złości na samego siebie i poczucia beznadziejności.
• Występowanie napadowego objadania co najmniej dwa razy w tygodniu.

Co więcej:

• Chorujący na zespół kompulsywnego objadania jedzą w ukryciu. Często towarzyszy im niskie poczucie własnej wartości, a remedium na samotność jest właśnie jedzenie.
• Zwiększenie izolacji społecznej. Niskie poczucie własnej wartości, niezadowolenie z własnego ciała, poczucie winy i wyrzuty sumienia po ataku kompulsywnego objadania sprawiają, że chorzy stopniowo unikają spotkań i innych interakcji towarzyskich.
• Stosowanie źle zbilansowanych diet odchudzających. Problemem objadania dotyczy często osób, które chcą szybko zredukować masę ciała, więc stosują diety niskoenergetyczne (głodówki, monodiety). Diety niedoborowe sprawiają, że organizm jest osłabiony i „nie daje rady”. W efekcie osoby podatne na zaburzenia odżywiania „rzucają” dietę i próbują zrekompensować starty kompulsywnym objadaniem.
• Zmęczenie i brak energii. Występowanie napadów objadania skutkuje ciągłym osłabieniem organizmu.

Po występowaniu napadów kompulsywnego objadania osoba zmagająca się z tym zaburzeniem nie stosuje czynności kompensacyjnych (wymioty, środki przeczyszczające). Nie oznacza to jednak, że czuje się dobrze. Wręcz przeciwnie – chorzy podczas napadu jedzenia mają fałszywe poczucie władzy, że dobrze radzą sobie z problemami. Gdy napad mija, pojawiają się wyrzuty sumienia i wraca nadmierne napięcie.

Kompulsywne objadanie się – skutki

Kompulsywne objadanie się wpływa zarówno na kondycję psychiczną, jak i zdrowie fizyczne.

Zespół gwałtownego jedzenia powoduje między innymi:

• zaburzenia tolerancji glukozy,
• zaburzenia gospodarki lipidowej,
• nadwagę,
• większe ryzyko chorób dietozależnych, takich jak otyłość, cukrzyca, inuslinooporność, miażdżyca i choroby serca,
• ciągłe zmęczenie, osłabienie organizmu,
• większe ryzyko zaburzeń psychicznych, w tym depresji,
• wykluczenie społeczne.

Jak zapanować nad ilością spożywanego jedzenia?

Zanim podpowiemy, jak radzić sobie z zaburzeniami odżywiania, chcemy podkreślić jeden fakt. O zespole kompulsywnego jedzenia mówimy, gdy spełniane są przesłanki wymienione w drugim akapicie. To, że czujesz wręcz niepohamowaną potrzebę jedzenia z reguły wynika z głodu. To, że po stresującej rozmowie z szefem sięgasz po czekoladę, może świadczyć o tym, że słodycze są Twoim comfort food.

Innym słowy – nie każde objadanie to patologiczne objadanie. Jednak jeśli niepokoją Cię niekontrolowane napady jedzenia u siebie lub kogoś bliskiego, warto zwrócić się o pomoc do specjalisty. Im szybciej dojdzie do wykluczenia lub potwierdzenia zaburzeń odżywiania, tym lepiej.

Długotrwałe kompulsywne objadanie może prowadzić nawet do hospitalizacji. Poza tym powoduje szereg (często nieodwracalnych) zmian w organizmie.

Jak zatem radzić sobie z napadami objadania?

Pomoc psychologiczna

Jak pokonać objadanie? Najpierw warto poznać przyczyny zaburzenia. Najczęściej z kompulsywnym objadaniem związane są problemy natury psychicznej.

U osób cierpiących na zaburzenia odżywiania jedzenie nie jest tylko czymś, co zaspokaja głód i sprawia przyjemność. Jedzenie pozwala wypełnić wewnętrzną pustkę, rozładowuje nadmierne napięcie, na chwilę pomaga oderwać się od lęków i negatywnych myśli. To bardzo niepokojący mechanizm, który w skrajnych przypadkach powoduje, że każdy (nawet najmniejszy) stres dosłownie zajadany jest dużymi porcjami niezdrowego jedzenia.

Interwencja psychologiczna pozwala poznać bliżej psychologiczne skutki i przyczyny kompulsywnego objadania. Chory na początku identyfikuje czynniki, które wyzwoliły niepohamowaną potrzebę jedzenia. Szuka także ich przyczyn. Czy była to kłótnia z partnerem? Czy może stres spowodowany nadmiarem obowiązków w pracy? Ta wiedza to pierwszy krok do walki ze zniekształceniami myślowymi i schematem, że tylko kompulsywne jedzenie może pomóc.

Wyeliminowanie źródła napięcia nie zawsze jest możliwe, jednak interwencje psychologiczne mają za zadanie wyposażyć pacjenta w narzędzia, dzięki którym będzie mógł sobie lepiej radzić.

Kompulsywne objadanie się i inne zachowania obsesyjno-kompulsywne można leczyć w różnych nurtach terapeutycznych, z czego najbardziej popularna jest terapia poznawczo-behawioralna. W tym nurcie pacjent skupia się na pracy nad swoimi przekonaniami oraz bezpośrednią zmianą zachowania problemowego. Dąży do stopniowego panowania nad kompulsjami, aż do momentu całkowitego ich wyeliminowania.

Opieka dietetyka

Kompulsywne objadanie się zaburza wrażliwość na głód i sytość, co z kolei utrudnia tzw. intuicyjne jedzenie, czyli sięganie po pożywienie wtedy, gdy jesteśmy głodni. Edukacja żywieniowa odgrywa ogromną rolę w procesie wychodzenia z zaburzeń odżywiania.

Osoba cierpiąca na zaburzenie musi przekonać się, że napad objadania nie służy jej zdrowiu – wręcz przeciwnie – prowadzi do zwiększenia masy ciała i chorób z tym związanych.

Najlepiej udać się na konsultację do dietetyka, który specjalizuje się w zaburzeniach odżywiania (psychodietetyk).

Dbanie o zdrowie pod kontrolą innych lekarzy

Kompulsywne objadanie się prowadzi do innych problemów ze zdrowiem. Spożywanie w nadmiarze tłustej, wysoko przetworzonej żywności zaburza pracę układu krwionośnego. Znacznie wzrasta ryzyko chorób, takich jak nadciśnienie tętnicze, miażdżyca czy choroby serca. W związku z tym osoby cierpiące na to zaburzenie powinny regularnie wykonywać badania kardiologiczne.

Wychodzenie z zaburzenia często wymaga także współpracy gastroenterologa, nefrologa, endokrynologa i innych.

Kompulsywne objadanie się może być leczone farmakologicznie. Najważniejszą częścią leczenia jest jednak znalezienie i wyeliminowanie przyczyn kompulsywnego objadania, a to nie jest możliwe bez wsparcia psychologicznego.

Blog Maczfit – źródło wiedzy o zdrowym odżywianiu

Zachęcamy również do zapoznania się z innymi wpisami na naszym blogu. Podejmujemy wiele tematów dotyczących odpowiednio zbilansowanej diety oraz zdrowego trybu życia ogółem.

Z naszych wpisów dowiesz się między innymi, czym jest uzależnienie od jedzenia oraz jak przestać się objadać. 

Anna Pykosz

Absolwentka kierunku dietetyka w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Świeżo po skończeniu studiów, przekłada wiedzę teoretyczną na jej praktyczne zastosowanie. W Maczfit odpowiada za diety SLIM&FIT, OFFICE BOX i MAMI. Wielbicielka kuchni orientalnej.