Maślan sodu. Jak kwas masłowy działa na organizm człowieka?

Kwas masłowy, zwany maślanem sodu, jest naturalną substancją wytwarzaną przez organizm ludzki. Jej właściwa podaż zapewnia prawidłowe funkcjonowanie jelit. Jak dokładnie działa maślan sodu? Jakie ma właściwości? Maślan sodu – w suplementach czy z dietą? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziesz w niniejszym artykule.

Sól sodowa kwasu masłowego – co to za związek?

Maślan sodu to sól sodowa kwasu masłowego zaliczanego do krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych. Substancja wytwarzana jest naturalnie w jelitach w wyniku przebiegającego w jelicie grubym procesu fermentacji bakteryjnej niestrawionych węglowodanów (takich jak nierozpuszczalne frakcje błonnika pokarmowego).

Maślan sodu stanowi ważny składnik energetyczny dla kolonocytów, czyli komórek nabłonkowych jelit. Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, w tym kwas masłowy, wpływają korzystnie na mikrobiom jelitowy oraz prawidłowe działanie całego układu pokarmowego.

Jak działa maślan sodu?

Pewnie nie raz słyszałeś określenie, że „zdrowie zaczyna się w jelitach”. Bez wątpienia dobre zdrowie jelit warunkuje lepsze samopoczucie i dobrą kondycję całego organizmu.

Jelita są kluczowym elementem w układzie pokarmowym. W jelicie cienkim znajdują się liczne enzymy trawienne, które odpowiadają za rozkład spożywanego pokarmu. Enzymy rozkładają makroskładniki na mniejsze części, które następnie zostają wchłonięte do krwi i za jej pomocą przetransportowane do każdej komórki w organizmie. W ten sposób dostarczamy organizmowi wszystkie składniki odżywcze, w tym również niezbędne składniki mineralne i witaminy A, E, C, D, K i z grupy B (kwas foliowy, witaminę B1, B6 czy B12).

W obrębie jelita grubego zachodzą procesy, takie jak wchłanianie wody oraz soli mineralnych z resztek pokarmowych. Poza tym jelito grube umożliwia usuwanie niestrawionej treści na zewnątrz.

W jelicie cienkim i grubym znajduje się także całe mnóstwo dobroczynnych bakterii, które żyją w symbiozie z organizmem ludzkim. Tworzą one tak zwany mikrobiom jelitowy.

Mikrobiom jelitowy (inaczej mikrobiota lub mikroflora jelitowa) to pożyteczne bakterie, które zasiedlają jelita. Od kondycji mikroflory jelitowej zależy zdrowie całego organizmu. Bakterie jelitowe mają korzystny wpływ nie tylko na zdrowie jelit, ale również układ odpornościowy czy masę ciała. Zaburzenia mikroflory jelitowej mogą przyczyniać się do występowania schorzeń ze strony układu pokarmowego.

W składzie mikrobioty jelitowej znajduje się więcej niż miliard bakterii. Masa mikrobioty to aż 1,5–2 kg, a liczba komórek organizmów, które wchodzą w jej skład, wynosi 10 razy więcej niż komórek budujących ciało człowieka. Dokładny skład mikrobioty jelitowej zależy między innymi od wieku, przyjmowanych leków, stylu życia oraz diety.

Skoro znasz już znaczenie mikrobioty jelitowej, wróćmy do maślanu sodu. Jak wspomniano wyżej maślan sodu stanowi „pożywienie” dla nabłonka jelitowego. Dzięki temu procesy zachodzące w obrębie układu pokarmowego mogą odbywać się prawidłowo.

Maślan sodu – właściwości:

• Maślan sodu pomaga zmniejszyć przepuszczalność ścian jelita i utrzymać jego integralność.
• Związek pobudza produkcję śluzu, który stanowi mechaniczną barierę ochronną dla nabłonka jelitowego.
• Właściwa ilość kwasu masłowego może zapobiegać wnikaniu groźnych mikroorganizmów do układu pokarmowego.
• Kwas masłowy zmniejsza owrzodzenia żołądka.
• Maślan sodu zwiększa liczbę komórek kosmkowych w jelicie cienkim.
• Kwas masłowy wykazuje działanie przeciwzapalne i immunoregulacyjne.
• Związek wpływa na ograniczenie stresu oksydacyjnego, przyspieszenie procesów gojenia i regeneracji komórkowej.
• Jego obecność w organizmie przyspiesza regenerację śluzówki jelita grubego.
• Kwas masłowy wytwarzany w jelicie pobudza resorpcję zwrotną, chroniąc przed nadmierną utratą wody i elektrolitów (na przykład podczas biegunki).
• Wśród właściwości krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych, w tym również maślanu sodu, na uwagę zasługują także: lepsze wchłanianie wapnia, żelaza i magnezu oraz oddziaływanie na metabolizm glukozy i białka w wątrobie.

Maślan sodu – dla kogo?

Uzupełnienie niedoborów maślanu sodu jest wskazane przede wszystkim w następujących przypadkach:

• przy chorobach zapalnych jelit, takich jak choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego;
• w leczeniu chorób czynnościowych przewodu pokarmowego, takich jak: zespół jelita drażliwego (IBS);
• w leczeniu innych chorób przewodu pokarmowego, na przykład: choroby wrzodowej żołądka i chorób w obrębie jelita grubego, którym towarzyszą zmiany zanikowe w obrębie błony śluzowej;
• kiedy występują dolegliwości bólowe ze strony przewodu pokarmowego i objawy, takie jak: uporczywe zaparcia, wzdęcia, niestrawność, nawracające biegunki;
• w przypadku zaburzeń wchłaniania w przewodzie pokarmowym, które skutkują spadkiem masy ciała, zaburzeniami prawidłowego rozwoju dzieci i niedoborami składników odżywczych;
• przy diecie ubogoresztkowej i innym jadłospisie z niewystarczającą ilością błonnika pokarmowego;
• po długim okresie przyjmowania antybiotyków, które uszkadzają florę jelitową;
• w chorobach nerek, wątroby;
• przy przewlekłym stresie, który negatywnie wpływa na barierę jelitową i działanie całego przewodu pokarmowego;
• przy niedoborach maślanu sodu, które w niektórych przypadkach mogą wystąpić po leczeniu onkologicznym.

Poniżej omawiamy szerzej znaczenie maślanu sodu w wybranych jednostkach chorobowych. Odpowiadamy także na pytanie: czy maślan działa korzystnie na proces redukcji masy ciała?

Maślan sodu a zespół jelita drażliwego

Zespół jelita drażliwego (IBS) jest przewlekłą chorobą przewodu pokarmowego o charakterze czynnościowym. Polega ona na nawracających zaburzeniach pracy jelit i ich nadreaktywności. Występowanie zespołu jelita drażliwego nie ma związku z wadami budowy anatomicznej, nieprawidłowościami biochemicznymi czy obecnością guzów lub innych zmian w przewodzie pokarmowym.

Dokładne przyczyny choroby nie są do końca znane, jednak można wyróżnić kilka czynników, które znacznie zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia IBS. Należą do nich: niewłaściwa dieta, czynniki genetyczne, psychologiczne oraz przebycie infekcji żołądkowo-jelitowych wywołanych przez bakterie, pierwotniaki, pasożyty i wirusy.

Maślan sodu łagodzi dolegliwości związane z zespołem jelita nadwrażliwego. Korzystnie wpływa na motorykę przewodu pokarmowego i reguluje rytm wypróżnień. Poza tym właściwa podaż kwasu masłowego działa ochronnie, regenerująco i odżywiająco na nabłonek jelita.

Maślan sodu a wrzodziejące zapalenie jelita grubego

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego jest kolejną powszechną chorobą związaną z przewodem pokarmowym. To choroba zapalna błony śluzowej odbytnicy lub odbytnicy i okrężnicy prowadząca w cięższych przypadkach do powstania owrzodzeń. WZJG należy do grupy nieswoistych chorób zapalnych jelit o niewyjaśnionej przyczynie.

W chorobach zapalnych jelit maślan sodu działa immunoregulacyjnie. Łagodzi stany zapalne i objawy kliniczne występujące u chorych. Co więcej, kwasy tłuszczowe, z których składa się maślan sodu, pomagają ustabilizować metabolizm lipidów i hamują namnażanie komórek nowotworowych w okrężnicy.

Maślan sodu a refluks

Maślan sodu pomaga także w łagodzeniu nawracających objawów refluksu.

Refluks żołądkowo-przełykowy, zwany w skrócie chorobą refluksową przełyku lub refluksem żołądka, to zespół dolegliwości wywołanych zarzucaniem treści żołądkowej do przełyku. Między przełykiem a żołądkiem znajduje się mięsień – dolny zwieracz przełyku. Gdy praca dolnego zwieracza przełyku zostaje zaburzona, pokarm wraz z kwasem solnym i enzymami trawiennymi cofa się do przełyku, powodując nieprzyjemne objawy: zgagę, odbijanie, ból gardła, chrypkę i nudności.

Właściwy poziom kwasu masłowego warunkuje prawidłowe działanie całego układu trawiennego, a więc również żołądka. Jego skuteczność zależy jednak od indywidualnych preferencji, dlatego stosowanie preparatów z maślanem sodu i leków przeciwrefluksowych należy skonsultować z lekarzem.

Maślan sodu a odchudzanie

Maślan sodu ma wiele właściwości, które wskazują na jego związek ze skuteczną redukcją masy ciała.

Po pierwsze: właściwa podaż kwasu masłowego zapewnia sprawne funkcjonowanie jelit. Dobry metabolizm ogranicza szybki wzrost masy ciała.

Po drugie: maślan sodu korzystnie wpływa na przemiany glukozy w organizmie. Tym samym zmniejsza ryzyko otyłości, cukrzycy typu 2 i insulinooporności.

Warto jednak pamiętać, że utrzymanie prawidłowej masy ciała nie jest zasługą żadnych substancji, a dobrych nawyków żywieniowych i zdrowego stylu życia ogółem.

Jak zwiększyć ilość maślanu sodu w organizmie człowieka?

Wiesz już, że maślan sodu jest naturalną substancją wytwarzaną w organizmie. Dynamika produkcji kwasu masłowego jest zależna od odcinka przewodu pokarmowego – najszybciej jest on wytwarzany i absorbowany we wstępnicy, wolniej w esicy i odbytnicy, niezależnie od tego, iż właśnie dla kolonocytów w tej lokalizacji jest głównym źródłem energii, czynnikiem stymulującym wzrost i różnicowanie komórek nabłonkowych.

Chcąc zwiększyć naturalną produkcję maślanu sodu, należy włączyć do diety produkty bogate w złożone węglowodany. Można także przyjmować preparaty zawierające kwas masłowy. Poza tym maślan sodu znajdziemy w niektórych produktach spożywczych.

Dieta bogata w błonnik pokarmowy

Zalecenia dietetyczne mówią jasno: zdrowa dieta to jadłospis odpowiednio zbilansowany zarówno pod kątem energetycznym, jak i odżywczym. Wśród niezbędnych składników pokarmowych, warunkujących prawidłowe działanie organizmu, znajdują się węglowodany i błonnik.

W organizmie zdrowego człowieka błonnik reguluje rytm wypróżnień, ogranicza wchłanianie toksyn, korzystnie wpływa na przemianę materii i rozwój pożądanej mikroflory bakteryjnej w jelicie grubym. Prawidłowo zbilansowany zdrowy jadłospis, który dostarcza organizmowi błonnika w odpowiedniej ilości, ogranicza ryzyko zachorowania na hemoroidy oraz choroby cywilizacyjne, takie jak otyłość.

Maślan sodu powstaje w wyniku fermentacji niestrawionych węglowodanów, do których zaliczamy błonnik pokarmowy i oporną skrobię, a także fruktooligosacharydy oraz probiotyki o potwierdzonych właściwościach ochronnych.

Jak dostarczyć te związki do organizmu wraz z dietą? Jedząc produkty pełnoziarniste, warzywa (najlepiej w formie surowej), nasiona, strączki i owoce (głównie gatunki suszone oraz świeże zielone banany).

Suplementy diety z maślanem sodu

Maślan sodu znajdziemy również w wielu obecnych na rynku suplementach.

Preparaty z kwasem masłowym mają za zadanie: odżywiać organizm w przebiegu chorób gastroenterologicznych, przyspieszać regenerację komórek nabłonka jelitowego i wspomagać proces wchłaniania wody w jelicie.

Jak dotąd nie wykazano żadnych skutków ubocznych stosowania maślanu sodu. Warto jednak pamiętać, że stosowanie suplementów diety powinno zostać poprzedzone konsultacją lekarską. Na taką konsultację muszą udać się kobiety w okresie ciąży i karmiące piersią, które myślą o suplementacji maślanem.

Poza tym żaden preparat nie zastąpi zdrowej, odpowiednio zbilansowanej diety.

Produkty spożywcze a maślan sodu

Właściwości maślanu sodu są wielowymiarowe. Pochodna kwasu masłowego powstaje w jelitach w wyniku fermentacji bakteryjnej, za to sam kwas masłowy występuje w zjełczałym maśle, mleku i serach. To on decyduje o charakterystycznym smaku i zapachu wielu serów. Im bardziej wyczuwalna nieprzyjemna woń, tym stężenie kwasu masłowego w produkcie jest większe.

Podaż kwasu masłowego w pożywieniu jest śladowa i niewystarczająca do uzyskania korzystnego efektu w obrębie układu pokarmowego. Poza tym podany w formie pożywienia egzogenny kwas masłowy jest natychmiast wychwytywany i wykorzystywany przez nabłonek górnego odcinka przewodu pokarmowego i nie trafia do jelit. Dużo lepszym rozwiązaniem jest zatem stosowanie diety bogatej w dobre źródła węglowodanów złożonych. 

Weronika Krawczyk