Nietolerancja histaminy – jakie są jej objawy?

Do powszechnie występujących nietolerancji pokarmowych zaliczamy nietolerancję laktozy i glutenu. Coraz więcej osób zmaga się również z nietolerancją histaminy – związku występującego między innymi w produktach fermentowanych i owocach morza. Z tego artykułu dowiesz się, czym jest histamina i jakie są objawy jej nietolerancji. Sprawdzisz również listę artykułów spożywczych, których należy unikać w diecie antyhistaminowej.

Histamina – co to za związek?

Histamina to związek chemiczny (amina biogenna), który naturalnie występuje w naszym organizmie.

Histamina jest hormonem, znajdującym się we wszystkich komórkach tucznych, czyli komórkach tkanki łącznej i błon śluzowych.

Histamina pełni w organizmie ważne funkcje, przede wszystkim odpowiada za przebieg reakcji alergicznych i zapalnych. Jednak jej nadmiar może być przyczyną poważnych dolegliwości.

Co ważne, histamina skumulowana jest w komórkach tucznych w postaci nieaktywnej. Do jej uwolnienia dochodzi pod wpływem różnych czynników.

Bodźce stymulujące organizm do wydzielania histaminy to między innymi:

• bodźce termiczne (niskie i wysokie temperatury, promieniowanie słoneczne),
• bodźce chemiczne (leki),
• toksyny, wirusy, bakterie i grzyby,
• jad owadów,
• alkohol,
• alergeny pokarmowe.

Drugim źródłem histaminy, obok naturalnej produkcji wewnętrznej, jest pożywienie.

Histamina powstaje z aminokwasu L-histydyny w procesie przechowywania i dojrzewania produktów spożywczych. Po spożyciu takich produktów przez osoby zdrowe histamina bez problemu rozkłada się w jelitach. Dzieje się tak za sprawą enzymu DAO, czyli enzymu diaminooksydazy.

Enzym diaminooksydaza to związek, którego głównym zadaniem jest redukować nadmiar histaminy. Największe stężenie enzymu DAO występuje w jelicie cienkim oraz komórkach nabłonkowych nerek, okrężnicy i łożyska.

Czym różni się alergia od nietolerancji pokarmowej?

Zanim poznamy główne przyczyny i objawy nietolerancji histaminy, warto wziąć pod lupę zagadnienie „alergia a nietolerancja pokarmowa„.

Alergia pokarmowa to nieprawidłowa odpowiedź układu odpornościowego na znajdujący się w żywności alergen (na przykład histaminę).

Z kolei nietolerancja pokarmowa związana jest z obniżoną aktywnością lub całkowitym brakiem enzymu, uczestniczącego w metabolizmie danego związku.

Objawy alergii są bardzo podobne do objawów nietolerancji. Dlatego tak istotne są szybka konsultacja lekarska, sprawna diagnostyka i natychmiastowe wdrożenie leczenia.

Alergia na histaminę

Nadmierne spożycie produktów z histaminą może powodować objawy alergiczne nawet u zdrowych osób. Najczęściej objawy ujawniają się krótko po zjedzeniu produktu z histaminą.

Spożywając znaczną ilość histaminy, możemy czuć w jamie ustnej pieprzny, metaliczny i gorzki posmak.

W skrajnych przypadkach alergen może prowadzić do wstrząsu anafilaktycznego, czyli stanu, który poważnie zagraża zdrowiu i życiu.

Nietolerancja histaminy – objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Nietolerancja histaminy spowodowana jest upośledzeniem funkcji enzymu DAO. W procesie tym nie bierze udziału nasz układ odpornościowy (tak jak ma to miejsce przy alergii pokarmowej).

Co powoduje nietolerancję histaminy?

Nietolerancja histaminy diagnozowana jest w przypadku obniżenia aktywności jelitowej enzymu DAO. Gdy enzym nie jest w stanie prawidłowo rozłożyć produktów, które zawierają znaczną ilość histaminy, pojawiają się nieprzyjemne objawy nietolerancji histaminy.

Aktywność DAO jest zmienna fizjologicznie, a wpływ na nią mają różne czynniki (choroby, ciąża itp.).

Jakie czynniki mają wpływ na aktywność diaminooksydazy? Wśród głównych przyczyn, związanych z nietolerancją histaminy, wyróżniamy:

• Czynniki genetyczne – polimorfizm genetyczny obniżający aktywność DAO.
• Uszkodzenie komórek jelita w przebiegu zakażeń, nieswoistych chorób zapalnych jelit i enteropatii alergicznej. Do chorób, które w wyniku powikłań mogą prowadzić do nietolerancji histaminy, należą przede wszystkim: choroba Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Niebezpieczne są również powikłania w nowotworach jelita grubego.
• Przewlekła choroba nerek, choroby wątroby, takie jak wirusowe zapalenie wątroby i marskość.
• Przewlekła pokrzywka skórna (mastocytoza skórna).
• Niedobór substancji służących jako katalizatory diaminooksydazy – cynku, miedzi, witaminy C i witaminy B6.
• Stosowanie niektórych leków, które powstrzymują pracę enzymu DAO, powodując wzrost stężenia histaminy. Do takich leków należą między innymi: izoniazyd (lek przeciwgruźliczy) i inhibitory MAO (leki przeciwdepresyjne).

Istotna jest również sama endogenna produkcja histaminy w organizmie, do której dochodzi w wyniku alergii, krwawienia z przewodu pokarmowego oraz znacznego spożycia histaminy z żywnością i alkoholem.

Objawy nietolerancji histaminy

Do najczęściej występujących objawów nietolerancji histaminy zaliczamy:

• świąd skóry, pokrzywka, wysypka,
• czerwone plamy na skórze,
• obrzęk tkanek, opuchlizna,
• wodnisty katar, odruch kichania,
• zaczerwienienie spojówek, łzawienie oczu,
• bóle głowy, zawroty głowy,
• zmęczenie,
• nieregularne miesiączki,
• uderzenia gorąca,
• skurcz oskrzeli, napadowy suchy kaszel,
• świszczący oddech, uczucie duszności,
• zaburzenia rytmu serca, kołatanie serca,
• wysokie ciśnienie tętnicze krwi lub nagły spadek ciśnienia krwi,
• wzmożone wydzielanie soków żołądkowych,
• ból brzucha, zaparcia, wzdęcia, refluks,
• problemy z zaśnięciem i utrzymaniem głębokiego snu,
• w niektórych przypadkach nawet utrata świadomości.

Do wystąpienia objawów nietolerancji histaminy dochodzi po spożyciu produktów z histaminą, a także po wypiciu alkoholu (nietolerancja histaminy znacznie obniża tolerancję na alkohol).

Objawy mogą występować wybiórczo i z różnym nasileniem.

Diagnostyka nietolerancji histaminy

Jeśli występują u Ciebie typowe objawy, mogące mieć związek z alergią lub nietolerancją pokarmową, niezwłocznie udaj się do lekarza.

Pierwszy etap diagnostyki to wywiad lekarski związany ze spożywanymi posiłkami. Lekarz pyta o rodzaj spożywanych pokarmów i alkoholu, czas spożycia posiłku, częstotliwość występowania objawów oraz przyjmowane leki (również leki przeciwhistaminowe).

W diagnostyce nietolerancji wykonuje się ocenę aktywności diaminooksydazy. To badanie krwi, które określa, czy enzym pracuje prawidłowo. Inny sposób to ocena aktywności DAO w jelitach.

Kolejnymi badaniami diagnostycznymi są: doustna podwójnie ślepa próba prowokacji histaminą z pomiarem stężenia we krwi oraz ocena wymiarów bąbla po 50 minutach od śródskórnego wstrzyknięcia 1% roztworu wodnego chlorowodoru histaminy.

Nietolerancja histaminy może być zdiagnozowana także na podstawie badań genetycznych. Badanie genetyczne odbywa się w kierunku określonych polimorfizmów w genie DAO.

Niektórzy lekarze rozpoczynają proces diagnostyczny od wykluczenia zaburzeń zdrowotnych o podobnym przebiegu, takich jak: alergie pokarmowe, celiakia, nietolerancja laktozy, zespół rakowiaka, guz chromochłonny, anafilaksja i mastocytoza.

W rozpoznaniu mastocytozy i anafilaksji pomagają badania moczu i osocza (oznaczenie stężenia HNMT).

Do badań uzupełniających należą: badania stężenia witaminy B6, miedzi i cynku w surowicy oraz badanie dysbiozy i diagnostyka SIBO.

Nietolerancja histaminy – leczenie

Niska aktywność DAO najczęściej jest leczona na dwa sposoby.

Pierwszy z nich polega na zastosowaniu leków przeciwhistaminowych. Leki antyhistaminowe zawierają substancje, które hamują działanie histaminy w organizmie.

Drugim, niezmiernie ważnym filarem leczenia nietolerancji histaminy, jest odpowiednio zbilansowana dieta eliminacyjna, czyli dieta antyhistaminowa.

Dieta antyhistaminowa – zasady ogólne

Przy nietolerancji histaminy zaleca się stosowanie właściwie zbilansowanej diety eliminacyjnej.

Jadłospis powinien bazować na świeżych, jak najmniej przetworzonych produktach.

Należy unikać lub całkowicie wyeliminować produkty, które charakteryzuje wysoka zawartość histaminy, są inhibitorami DAO bądź mają zdolności zwiększenia wydzielania histaminy w organizmie.

Co ciekawe, każdy organizm ma inny próg tolerancji histaminy. Dlatego dieta antyhistaminowa powinna być ustalana indywidualnie i pod kontrolą lekarza oraz dietetyka.

Do produktów spożywczych ze znaczną ilością histaminy zaliczamy:

• kiszonki,
• fermentowane produkty mleczne,
• produkty długo dojrzewające (wędliny, sery),
• owoce morza.

Wysokie stężenie histaminy występuje także w owocach suszonych, awokado oraz niektórych warzywach (bakłażan, szpinak).

Niektóre produkty nie zawierają histaminy, ale ich spożycie wpływa na zwiększone wydzielanie histaminy w organizmie. Należą do nich głównie owoce cytrusowe, pomidory, fasola, kiełki pszenicy i orzechy.

Osoby zmagające się nietolerancją histaminy powinny unikać także alkoholu, przede wszystkim czerwonego wina, piwa, cydru i szampana.

Wiesz już, czym jest nietolerancja histaminy. Objawy tej przypadłości mogą być bardzo podobne do alergii i innych schorzeń.

Pamiętaj, aby wszystkie niepokojące symptomy konsultować z lekarzem.

W ułożeniu odpowiednio zbilansowanej diety eliminacyjnej pomoże doświadczony dietetyk. 

Ewelina Hepnar

Magistrantka dietetyki na USM w Warszawie, ukończyła dwa kierunki – Technologię Żywności i Żywienie Człowieka oraz Jakość i Bezpieczeństwo Żywności na UR w Krakowie. Z doświadczenia pracy w gabinecie dietetycznym wyniosła umiejętność komponowania atrakcyjnych jadłospisów, odpowiadających potrzebom klientów w różnych jednostkach chorobowych i nie tylko. Interesuje się psychologią odżywiania, chętnie porusza tematy związane z reedukacją żywieniową i propagowaniem prawidłowych nawyków żywieniowych oraz budowaniem zdrowych relacji z jedzeniem. Wyznaje zasadę, że dieta ma być przyjemnością i wpływać korzystnie na zdrowie zarówno fizyczne, jak i psychiczne. W Maczfit jest odpowiedzialna za diety: No Gluten & Lactose, FODMAP, Care.