Otyłość u dzieci – jak jej uniknąć? Kilka porad dla rodziców

Światowa Organizacja Zdrowia klasyfikuje otyłość jako jedną z najgroźniejszych chorób przewlekłych. Nieleczona otyłość prowadzi do cukrzycy typu 2, chorób układu krążenia, jest przyczyną problemów hormonalnych, zespołu metabolicznego, a często również zaczątkiem nowotworów. Za osoby z nadwagą uznaje się te, u których wskaźnik BMI (Body Mass Index) wynosi powyżej 25, natomiast otyłe – 30. Z tego artykułu dowiesz się, jakie są przyczyny i powikłania otyłości u dzieci. Poznasz także kilka wskazówek, które pomogą wyeliminować złe nawyki żywieniowe u całej rodziny.

Otyłość u dzieci – niepokojąca tendencja

Otyłość to stan nadmiernego gromadzenia tkanki tłuszczowej, który stwarza zagrożenie licznych powikłań zdrowotnych. Najprostszym sposobem na rozpoznanie otyłości jest wskaźnik BMI, który oblicza się za pomocą następującego wzoru:

Wzór na BMI: masa ciała (kg) / wzrost²(m)

W rozpoznawaniu otyłości u dzieci stosuje się tzw. siatki centylowe. Siatka centylowa wskazuje, czy aktualna waga jest prawidłowa w stosunku do wieku dziecka, jego wzrostu, płci i tempa rozwoju.

Kalkulator BMI, czyli internetowe narzędzie na podstawie powyższego wzoru, znajdziesz również na stronie Maczfit.

Epidemia otyłości

W ostatnich 20 latach liczba dzieci z nadwagą i otyłością wzrosła aż trzykrotnie. Polska pod względem nadwagi i otyłości plasuje się już na piątym miejscu. Co więcej, polskie dzieci i młodzież uważane są za najszybciej tyjące w Europie. Co piąte dziecko (22%) chodzące do szkoły cierpi na nadwagę lub otyłość. Najczęstsze przyczyny tej sytuacji to źle skomponowana dieta i brak ruchu. W wielu przypadkach można byłoby uniknąć takiego stanu poprzez naukę zdrowych nawyków żywieniowych już od najmłodszych lat.

Przyczyny otyłości u dzieci

Otyłość (u dzieci, ale również dorosłych) to poważny problem zdrowotny. Z chorobą związane są różne czynniki, zarówno predyspozycje genetyczne, jak i zła dieta. Warto pamiętać, że nadwaga nie zawsze równa się otyłość. Jednak u dzieci i młodzieży z nadwagą ryzyko otyłości jest znacznie większe, niż u osób z prawidłową masą ciała. Dlatego działania profilaktyczne należy wprowadzić już na wczesnym etapie rozwoju choroby.

U dzieci i młodzieży z nadmierną masą ciała można wyróżnić dwa typy otyłości:

• otyłość wtórna – spowodowana zaburzeniami hormonalnymi, genetycznymi lub chorobami metabolicznymi;
• otyłość pierwotna – na jej powstanie mają wpływ przede wszystkim złe nawyki żywieniowe i zbyt mała aktywność fizyczna.

Otyłość u dzieci – najczęstsze przyczyny otyłości u dzieci i młodzieży to:

• Źle zbilansowane żywienie dzieci. Komponowanie posiłków o kaloryczności przekraczającej dziennie zapotrzebowanie energetyczne dziecka, przy jednoczesnym niskim poziomie aktywności fizycznej, to najprostsza droga do nadwagi i otyłości. Przyczyną otyłości u dzieci jest także nieprawidłowy bilans składników odżywczych. Przetworzone jedzenie, pełne cukrów prostych i tłuszczów trans, prowadzi do szybkiego gromadzenia się tkanki tłuszczowej.
• Zaburzenia hormonalne. Odkładanie się tkanki tłuszczowej jest skutkiem niektórych chorób, przede wszystkim zaburzeń endokrynologicznych.
• Czynniki genetyczne, takie jak otyłość rodziców czy cukrzyca matki w ciąży. Stan zdrowia i masa ciała rodziców wpływają również na ich dzieci. Otyłość u rodziców zwiększa ryzyko otyłości u dzieci. Oprócz genów duże znaczenie ma także styl życia, jaki prowadzi cała rodzina.

Nadwaga u dzieci. Otyłość początkiem poważnych problemów

Z nadwagą i otyłością związane są różne konsekwencje zdrowotne – zarówno natury psychologicznej, jak i fizycznej.

Otyłość u dzieci – najczęściej występujące skutki otyłości to:

• nieprawidłowa tolerancja glukozy – insulinooporność i cukrzyca typu 2;
• zespół metaboliczny;
• astma;
• bezdech senny;
• zespół policystycznych jajników;
• przedwczesne dojrzewanie i miesiączka;
• upośledzenie narządu ruchu, bóle kręgosłupa, mięśni, stawów,
• choroba refluksowa przełyku;
• nadciśnienie tętnicze;
• zaburzenia gospodarki lipidowej – podwyższony poziom trójglicerydów i cholesterolu LDL;
• niealkoholowe stłuszczenie wątroby;
• zaburzenia emocjonalne – niska samoocena, depresja – otyłe dzieci muszą zmagać się z problemami w kontaktach z rówieśnikami, co negatywnie wpływa na ich rozwój społeczny;
• większe ryzyko rozwoju niektórych nowotworów w wieku dorosłym.

Leczenie otyłości u dzieci

Jak leczyć otyłość? W leczeniu otyłości u dzieci i młodzieży kluczowa jest pomoc specjalistów. Na początek warto udać się do lekarza pediatry, a następnie dietetyka. Specjaliści pomogą ułożyć zdrowy, odpowiednio zbilansowany jadłospis, dostosowany do indywidualnych potrzeb dziecka.

Jak leczyć otyłość u dzieci?

• odpowiednio zbilansowana dieta redukcyjna;
• zwiększenie aktywności fizycznej;
• regularne wizyty u pediatry i dietetyka;
• ewentualna suplementacja pod okiem lekarza i/lub dietetyka;
• właściwe nawodnienie;
• zmiana stylu życia całej rodziny.

„Lepiej zapobiegać, niż leczyć” – wskazówki dla rodziców

Otyłość u dzieci to poważna choroba, która niesie za sobą liczne konsekwencje w przyszłości. Poniżej kilka wskazówek jak zapobiegać nadwadze i otyłości u najmłodszych.

Odpowiednio komponuj posiłki

W diecie dzieci należy pamiętać o wszystkich produktach, które są zalecane do prawidłowego odżywienia. Posiłki należy komponować z dużej ilości warzyw i owoców, które najlepiej spożywać w postaci jak najmniej przetworzonej. Nie zapominaj również o źródłach pełnowartościowego białka i produktach zbożowych. Do diety warto wprowadzić tłuszcze roślinne, zastępując nimi tłuszcze zwierzęce.

Dieta dla dziecka powinna obejmować również płynne przekąski, takie jak świeżo wyciskane soki owocowo-warzywne czy koktajle na bazie mleka lub jogurtu naturalnego. Właściwe nawodnienie w ciągu dnia zapewni woda (najlepiej średnio zmineralizowana).

Spożywaj posiłki wspólnie z dzieckiem

We współczesnym, dynamicznym trybie życia często brakuje czasu na zorganizowanie wspólnego posiłku, zwłaszcza gdy rodzice i dzieci wychodzą z domu i wracają do niego o różnych porach. Warto jednak na chwilę się zatrzymać i przynajmniej jeden posiłek w ciągu dnia zjeść wspólnie. W czasie jedzenia należy wyłączyć telewizor, sprzątnąć ze stołu gazety, telefony, torby czy zabawki i ograniczyć wszystkie czynniki rozpraszające zarówno dzieci, jak i resztę rodziny.

Najmłodsze dzieci traktują rodziców jako autorytet, a posiłki spożywane przez rodziców stanowią dla nich wzór. Jeśli rodzice spożywają zdrowe, zbilansowane dania będzie to doskonały bodziec do nauki poprawnych nawyków żywieniowych. Dodatkowymi korzyściami spożywania wspólnych posiłków są: nauka poprawnych manier przy stole, nakrywania do stołu czy nawyk sprzątania po posiłku.

Zdrowe nawyki żywieniowe i dobre maniery warto zaszczepiać u dzieci już od najmłodszych lat. W konsekwencji w dorosłym życiu będą one przekazywać je dalej – swoim dzieciom i wnukom.

Zadbaj o estetykę dania i atrakcyjny wygląd

Ludzie jedzą również oczami, a w związku z tym dziecko chętniej zje atrakcyjny, kolorowy posiłek. Pięknie wyglądają dania, które łączą w sobie różne kolory warzyw i owoców, najlepiej kontrastują ze sobą, np. marchew i groszek, papryka i szczypiorek, pomarańcza i kiwi. Efektywnie mogą wyglądać również potrawy wykonane w podobnej kolorystyce, a przykładem jest leczo – potrawa głównie z czerwonych warzyw.

Gotuj razem z dzieckiem i zachęć malucha do odkrywania nowych smaków

Zacznijcie od nakrywania do stołu, ustawiania talerzy, kubków, sztućców. Później zachęć dziecko do wspólnego spędzania czasu podczas gotowania prostych potraw, np. robienia kanapek, krojenia składników sałatki czy też robienia dressingu. Dziecko w ten sposób nauczy się podstaw przygotowywania zdrowych posiłków, a po pewnym czasie będzie już potrafiło przygotować je samodzielnie dla całej rodziny.

Warto również zachęcać dzieci do próbowania nieznanych smaków, np. poprzez opowiadanie historii o tym, że brokuł to zielony, jadalny kwiat. Od czasu do czasu zabierz malucha do restauracji, gdzie będzie mógł zasmakować innych dań niż w domu i to w zupełnie innej atmosferze.

Aby na jak najwcześniejszym etapie walczyć z nadwagą i otyłością, być może trzeba będzie zmienić nawyki i tradycje całej rodziny. Jesteście na wycieczce i nie możecie odmówić sobie po drodze produktów typu fast food? Warto pamiętać, że jedną z najczęstszych przyczyn otyłości u dzieci jest spożywanie żywności wysoko przetworzonej. Posiłki pełne cukrów prostych, tłuszczów trans, sztucznych dodatków i barwników to prosta droga do dodatkowych kilogramów, a w konsekwencji – rozwoju nadwagi u dziecka i innych członków rodziny. Jak temu zaradzić? Zmienić tradycję i przygotować na drogę zdrowe i smaczne przekąski.

Zastąp niezdrowe przekąski zdrowszymi odpowiednikami

Wszystkie gotowe słodycze zakupione w sklepie typu czekolady, żelki, chipsy itp. zastąp domowymi odpowiednikami – mniej przetworzonymi. Zamiast sklepowych słodyczy wprowadź do jadłospisu orzechy, bakalie, słupki warzyw i owoce.

Zwróć uwagę również na to, jakie napoje pije Twoja pociecha. Nastolatkowie często spożywają nadmierne ilości słodkich napojów gazowanych, w tym energetyków. W życiu dorosłym skutkuje to wieloma negatywnymi konsekwencjami – nie tylko otyłością, ale również większym ryzykiem rozwoju cukrzycy.

Zadbaj także o zdrowe przekąski do szkoły – pożywny koktajl owocowo-warzywny, sałatkę z tofu, słupki warzyw z hummusem czy sałatkę owocową. Jeśli u Twoich dzieci występuje niepohamowana ochota na słodkości, postaw na zdrowe słodycze: domowe wypieki, jogurt z granolą czy kilka kostek gorzkiej czekolady.

Stosuj zdrowsze zamienniki cukru białego

Nadwaga i otyłość często są spowodowane nadkonsumpcją cukru. Cukier biały znajduje się obecnie nie tylko w słodkich przekąskach i wyrobach cukierniczych, ale również w płatkach śniadaniowych, sosach, konserwach i mieszankach przypraw. Warto mieć tego świadomość i wspólnie z całą rodziną ograniczyć ilość spożywanego cukru. W kuchni najlepiej stosować zdrowsze zamienniki. Zarówno do słodzenia, jak i wypieków dobrze sprawdzą się: stewia, ksylitol i erytrytol.

Zadbaj o większą aktywność fizyczną

Jak jeszcze ograniczyć ryzyko problemu, jakim jest otyłość u dzieci? Nie należy również zapomnieć o aktywności fizycznej. Zła dieta i brak ruchu to główne przyczyny gromadzenia się tkanki tłuszczowej. Pomóż znaleźć dziecku odpowiednią aktywność ruchową (najlepiej dostosowaną do jego zainteresowań) i nie pozwól, aby spędzało cały wolny czas przed komputerem, telefonem czy telewizorem. Jeszcze lepszym rozwiązaniem będzie wspólne uprawianie sportu, nawet rekreacyjnie – przyniesie to korzyści nie tylko dziecku, ale również Tobie!