Przyczyny cukrzycy – co może ją powodować?

Zgodnie z klasyfikacją Światowej Organizacji Zdrowia wyróżniamy cztery główne typy cukrzycy. Najczęściej występujące to cukrzyca typu 1 i cukrzyca typu 2. Przyczyny cukrzycy nie są jednolite. Z tego artykułu dowiesz się, jakie objawy daje podwyższony poziom cukru we krwi. Poznasz także przyczyny cukrzycy każdego typu.

Cukrzyca – co to za choroba?

Cukrzyca jest zespołem różnych chorób metabolicznych, które cechują się hiperglikemią (przecukrzeniem). Synonim cukrzycy – hiperglikemia – to wskaźnik, który umożliwia diagnozę cukrzycy. O hiperglikemii przy cukrzycy mówimy, gdy poziom cukru (glukozy) we krwi jest wyższy niż 160–180 mg/dl. Główne objawy hiperglikemii to: częste oddawanie moczu, kwaśny zapach z ust, wzmożone pragnienie, senność i osłabienie. Nieleczona cukrzyca może prowadzić do uszkodzenia małych naczyń tętniczych, nerwów oraz różnych narządów.

Przyczyną podwyższonego poziomu glukozy są zaburzenia działania lub zaburzenia wydzielania insuliny.

Insulina to hormon wytwarzany przez trzustkę, który odpowiada za prawidłowe stężenie glukozy.

Przeciwieństwem hiperglikemii jest hipoglikemia, czyli niebezpieczne niedocukrzenie. Hipoglikemia definiowana jest jako wartość glukozy poniżej 70 mg/dl.

Cztery typy cukrzycy

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wyróżniła cztery typu cukrzycy. Należą do nich:

• cukrzyca typu 1,
• cukrzyca typu 2,
• cukrzyca ciążowa,
• inne specyficzne typy cukrzycy (cukrzyca typu 3, wtórna).

W kolejnych akapitach poznamy objawy i przyczyny cukrzycy każdego z wyżej wymienionych typów.

Cukrzyca typu 1 – przyczyny, objawy

Cukrzyca typu 1 (cukrzyca insulinozależna, dawniej: cukrzyca młodzieńcza) jest chorobą autoimmunologiczną. Organizm chorego wytwarza przeciwciała, które niszczą komórki trzustki odpowiedzialne za wytwarzanie insuliny. W efekcie przewlekłego niedoboru insuliny, organizm musi zmagać się z podwyższonym poziomem glukozy we krwi.

Cukrzyca typu 1 występuje głównie u dzieci i młodych osób. Specyficznym rodzajem cukrzycy typu 1 jest cukrzyca LADA (z angielskiego – Latent Autoimmune Diabetes in Adults). LADA to późno ujawniająca się cukrzyca o podłożu autoimmunologicznym u osób dorosłych.

Dokładne przyczyny cukrzycy typu 1 wciąż są przedmiotem badań. Najczęściej wymienia się jednak: uwarunkowania genetyczne, nadmierną ekspozycję na wirusy i czynniki środowiskowe.

Czynniki ryzyka cukrzycy typu 1:

• częste infekcje w dzieciństwie,
• cukrzyca typu 1 w bliskiej rodzinie (w krewnego pierwszego stopnia),
• stan przedrzucawkowy w ciąży,
• występowanie innych chorób autoimmunologicznych (np. Hashimoto, stwardnienie rozsiane).

Do najczęstszych objawów cukrzycy typu 1 należą: wzmożone pragnienie, częste oddawanie moczu, zmęczenie, apatia, spadek wagi i sucha skóra.

W przypadku bezwzględnego niedoboru insuliny konieczne jest jej wstrzykiwanie kilka razy dziennie.

Cukrzyca typu 2 – przyczyny, objawy

Cukrzyca typu 2 (cukrzyca nieinsulinozależna) występuje z powodu zaburzeń metabolicznych. W cukrzycy typu 2 organizm wytwarza insulinę, ale staje się odporny na jej działanie. Pierwszą fazą choroby jest insulinooporność, czyli stan, w którym organizm wytwarza duże ilości insuliny i ma obniżoną wrażliwość na jej działanie. Osoby zmagające się z insulinoopornością mają problem, aby utrzymać prawidłowy poziomu cukru we krwi. Może to skutkować przewlekłą hiperglikemią oraz prowadzić do rozwoju stanu przedcukrzycowego i cukrzycy typu 2.

Cukrzycę typu 2 najczęściej diagnozuje się u osób dorosłych. Specyficznym rodzajem cukrzycy typu 2 jest cukrzyca MODY (z angielskiego – Maturity Onset Diabetes of the Young). To bardzo rzadka odmiana choroby, która powstaje w wyniku mutacji genu odpowiedzialnego za wydzielanie insuliny.

Wśród przyczyn rozwoju cukrzycy typu 2 znajdują się czynniki środowiskowe, takie jak: nadwaga i otyłość, niezdrowy tryb życia, źle zbilansowana dieta, niski poziom aktywności fizycznej i stosowanie używek.

Występowanie tego typu cukrzycy nasilają czynniki ryzyka, takie jak:

• otyłość i nadwaga,
• zła dieta,
• brak aktywności fizycznej,
• przewlekły stres,
• cukrzyca w ciąży.

Objawy insulinooporności i cukrzycy typu 2 to między innymi: częste napady głodu, senność i przewlekłe zmęczenie, zaburzenia widzenia, infekcje intymne, sucha i swędząca skóra.

W leczeniu cukrzycy tego typu najważniejszą rolę odgrywa zmiana stylu życia na zdrowszy, w tym: odpowiednia, zdrowa dieta cukrzycowa, redukcja masy ciała, zwiększona aktywność fizyczna i ograniczenie używek. W zaawansowanym stadium choroby konieczne jest przyjmowanie insuliny.

Cukrzyca ciążowa – przyczyny, objawy

Cukrzyca ciężarnych związana jest z hormonami podtrzymującymi ciążę i najczęściej mija po porodzie. W cukrzycy ciążowej kobiety muszą zmagać się z uciążliwymi objawami, takimi jak: wielomocz, ciągłe uczucie zmęczenia i senności, częste napady głodu, zaburzenia widzenia i nawracające problemy skórne.

U kobiet ciężarnych leczenie cukrzycy polega na zmianach w jadłospisie. W bardzo rzadkich przypadkach wprowadza się leczenie insuliną. Przyjmowanie doustnych leków przeciwcukrzycowych jest niewskazane.

Cukrzyca typu 3 – przyczyny, objawy

Specyficznym rodzajem choroby jest cukrzyca typu 3 (cukrzyca wtórna/polekowa). Przyczyną tego typu cukrzycy są powikłania, wynikające z innych schorzeń (głównie chorób trzustki, wątroby czy gruczołów wydzielania wewnętrznego). Ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 3 wzrasta też wraz z przyjmowaniem niektórych leków doustnych.

Czynniki ryzyka w cukrzycy typu 3:

• niektóre leki stosowane w chorobach układu krążenia,
• niektóre choroby gruczołów dokrewnych,
• genetycznie uwarunkowane choroby przemiany materii,
• choroby trzustki.

Objawy cukrzycy typu 3 są zbliżone do dolegliwości, jakie występują przy innych typach tej choroby. Jak leczyć cukrzycę wtórną? Wszystko zależy od przyczyny, która ją wywołała.

Postępowanie przy diagnostyce cukrzycy

Jak zdiagnozować cukrzycę? Podstawowym badaniem jest pomiar poziomu cukru we krwi. Wskazaniem do badania są objawy cukrzycy. Co więcej, badaniom poziomu cukru należy poddawać się rutynowo. Jest to szczególnie istotne u osób zmagających się z problemem nadwagi i otyłości, a także u kobiet ciężarnych i pacjentów, którzy są obciążeni chorobą genetycznie.

Cukrzycę można zdiagnozować na kilka sposobów:

• na podstawie glikemii, przekraczającej normy w badaniu poziomu cukru na czczo (dwukrotne pomiary),
• w teście doustnego obciążenia glukozą (OGGT),
• oznaczając ciała ketonowe we krwi,
• oznaczając stężenie glukozy w moczu.

Badanie hemoglobiny glikowanej pozwala określić średni poziom cukru we krwi przez ostatnie 2/3 miesiące. Odsetek hemoglobiny glikowanej poniżej 7% świadczy o odpowiednim wyrównaniu poziomu glukozy.

Szybka diagnoza to punkt wyjścia, aby rozpocząć właściwe leczenie cukrzycy. Nieleczona choroba powoduje liczne powikłania cukrzycowe, prowadząc w skrajnych przypadkach do utraty przytomności i śpiączki cukrzycowej.

Do powikłań cukrzycowych należą między innymi:

• zespół stopy cukrzycowej,
• śpiączka cukrzycowa,
• choroba niedokrwienna serca,
• choroby nerek,
• neuropatia cukrzycowa,
• retinopatia cukrzycowa,
• nefropatia,
• zaburzenia funkcji naczyń krwionośnych.

Jak mierzyć stężenie glukozy we krwi w domu?

Osoby zmagające się z insulinoopornością i cukrzycą powinny zaopatrzyć się w glukometr. Glukometr to proste w obsłudze urządzenie, umożliwiające oznaczenie stężenia glukozy we krwi bez wychodzenia z domu. Urządzenie pomaga w utrzymywaniu prawidłowego poziomu cukru nie tylko pacjentom już zdiagnozowanym, ale również osobom z podwyższonym ryzykiem cukrzycy.

Leczenie cukrzycy

Leczenie cukrzycy w dużej mierze zależy od typu choroby. W niektórych przypadkach stosuje się leki przeciwcukrzycowe. Pacjenci, u których produkcja insuliny jest zaburzona, muszą wstrzykiwać ją dożylnie.

Ważną częścią zarówno leczenia, jak i profilaktyki cukrzycy jest zmiana trybu życia na zdrowszy. Dieta cukrzycowa polecana jest wszystkim pacjentom z cukrzycą.

Dieta cukrzycowa

Utrzymywanie prawidłowego poziomu cukru zależy głównie od tego, co jemy i pijemy. Po zjedzeniu posiłku z węglowodanami, stężenie glukozy wzrasta. Co jeść na diecie cukrzycowej, a czego unikać? Jakie są podstawowe zasady diety cukrzycowej?

Dieta cukrzycowa – podstawowe założenia

• Jedz mniej, a częściej. Unikaj długich przerw między posiłkami i kontroluj wielkość porcji.
• Zadbaj o właściwą podaż wszystkich niezbędnych składników odżywczych.
• Spożywaj mniej tłuszczów nasyconych. Postaw na zdrowe, wielonienasycone kwasy tłuszczowe.
• W diecie cukrzycowej zalecane jest spożywanie produktów zawierających węglowodany o niskim indeksie glikemicznym, gdyż po ich spożyciu następuje powolny wzrost glukozy we krwi. Wysoki indeks glikemiczny charakteryzuje się gwałtownym i krótkotrwałym skokiem poziomu cukru.
• Sięgaj po zdrowe zamienniki cukru białego (sacharozy), takie jak stewia czy ksylitol.
• Podczas zakupów dokładnie czytaj etykiety, gdyż cukier prosty ukryty jest obecnie w wielu różnych produktach spożywczych.
• Jeśli nie jesteś w stanie utrzymać poziomu cukru we krwi na odpowiednim poziomie, skonsultuj się z lekarzem. W celu właściwego zbilansowania diety cukrzycowej polecamy także konsultacje dietetyczne.

Dieta cukrzycowa – co można jeść?

• wysokogatunkowe mięso oraz przetwory mięsne: kurczak, indyk, wieprzowina, wołowina, gęś, kaczka,
• świeże ryby (zarówno tłuste, jak i chude) oraz owoce morza,
• mleko i jego naturalne przetwory: twarogi, sery żółte, pleśniowe, naturalnie fermentowane produkty mleczne (kefir, jogurt),
• jaja,
• oleje roślinne, oliwa z oliwek,
• orzechy, nasiona,
• warzywa, przede wszystkim: bakłażan, botwinka, brokuły, brukselka, cebula dymka, cukinia, cykoria, kabaczek, kapusta, kalafior, koper, karczochy, kukurydza, ogórki, pomidory, papryka, sałata, szparagi, szpinak, rzepak, rzodkiewki, rukola, zielony groszek,
• owoce o niskiej zawartości fruktozy: grejpfrut, cytryna, papaja, żurawina, arbuz, niektóre owoce jagodowe,
• zioła i przyprawy: bazylia, czosnek, imbir, kolendra, mięta, pieprz, pietruszka, szczypiorek, tymianek.

Dieta cukrzycowa – co należy ograniczać?

• fast-food,
• dania wysoko przetworzone, gotowe dania ze sklepu,
• słodycze, wyroby cukiernicze, ciasta, desery,
• słone przekąski,
• biały cukier,
• miód,
• powidła, dżemy, konfitury,
• czekolada,
• owocowe jogurty i serki,
• gotowe sosy słodko-kwaśne, ketchup,
• płatki śniadaniowe,
• suszone owoce: daktyle, rodzynki, figi suszone i morele,
• owoce o wysokiej zawartości fruktozy: winogrona, czereśnie, banany, gruszki,
• słodkie napoje, słodzone napoje gazowane,
• alkohol.

U osób w zaawansowanym stadium cukrzycy spożywanie wyżej wymienionych artykułów może powodować gwałtowny wzrost poziomu glukozy, co prowadzi do powikłań.

Dieta cukrzycowa ofercie Maczfit

Dieta cukrzycowa w ofercie Maczfit dostępna jest wśród gotowych diet. W diecie DIABETIC bazujemy na produktach o niskim i średnim indeksie glikemicznym. Zachęcamy do zapoznania się ze szczegółami oferty. 

Małgorzata Brzezińska

Absolwentka dietetyki na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym. Doświadczenie zdobywała w warszawskich żłobkach, przedszkolach i szkołach, a także prowadząc warsztaty edukacyjne dla dzieci, młodzieży i dorosłych. W Maczfit odpowiada za prace działu Dietetyki i spójność wszystkich diet z oferty. Prywatnie miłośniczka śródziemnomorskich smaków.